Би аяга,
Газар тэнгэр, нар сар бас од эрхэс худалдан авсан
Устай аяга
Би аяга,
Аав ээж, ах эгч дүү бас найз нөхөд худалдан авсан
Амьд аяга
Би аяга,
Хайр энэрэл, хагацал зовлон бас инээд нулимс худалдан авсан
Эмзэг аяга
Би аяга,
Сайхан сэтгэл, атаа хорсол бас сайн муу худалдан авсан
Үйлтэй аяга
Би аяга,
Амьдрал үхэл, үнэн худал бас оньсго таавар худалдан авсан
Хүн аяга
Би аяга,
Ганцаардсан юм бүхнийг цуглуулсан
Дэлхийн зурагтай соронзон аяга
А. Батсайхан, 2012 он Завхан аймаг
Чамдаа
би маш их хайртай
Чамаас илүү өөртөө хайртай
Өөрөөсөө илүү шүлэгтээ хайртай
Тэр шүлгээ би чамдаа л зориулж бичдэг
Амрагтаа би дэндүү хайртай
Амрагаасаа илүү ижийдээ хайртай
Ижийгээсээ илүү шүлэгтээ хайртай
Ийм шүлгээ би амрагтаа л зориулж бичдэг
Өөрт чинь би үнэхээр хайртай
Өөрөөс чинь илүү эх орондоо хайртай
Эх орноосоо илүү шүлэгтээ хайртай
Энэ шүлгээ би өөрт чинь л зориулж бичдэг
Тэрхийн цагаан нуур 2006
До.Болдхуяг
Халаасандаа нүдээ хийж алхмаар
Хачин эх орон минь
Харагдахгүй байгаа гоо сайханыг чинь
Дурандаж олмоор хот балгад минь
Морьтой хүн, банзан хашаанаас өөр өмчгүй
Мартагдсан сум суурин, тосгод минь
Орос бакалын мөртэй булан бүрээс нь дөлсөөр
Оройтож харьдаг гэр орон минь
Дарс, хүүхэн хоёроос чинь нэг нэгийг аваад
Давчуухан өрөөндөө бүгэх юмсан
Дахиж энэ бүгдийн тухай үл дуулан
Давхраагаа гартал уйлах юмсан
Арвайхээр 2011 он
Ш.Цэрэнпил
Сэрүүхэн тэр нэгэн шөнө эргэж ирэхгүй
Сэтгэлийн тэр нэгэн амраг эргэж ирэхгүй
Цэцэрлэгт алтан гургалдайн дуулсан
Цэнгэлтэй тэр нэгэн аяыг ахиж сонсохгүй
..... ....... ...... ...... ..... ........ ........
Өнгөрсөн юм хэзээ ч эргэж ирэхгүй
Өр зүрхэнд ийм бодол л үлджээ
Сергей Есенин / орос /
Мартагдсан бүхэн манасан гал мэт амьд байдаг гэлцэнэ
Манарсан будангийн цаана юу ч байж мэдэхтэй адил гэнэ
Мартагдсан бүхэнтэйгээ салах ёс гүйцэтгэе
Мансуурсан өчигдөртэйгээ зууралдаж шаналаад яамой
Мартахын салхинаа бүгдийг хийсгэж орхи
Өнгөрсөн бүхэн ой санамжнаас минь
Үүр шөнийн зүүд мэт замхраад оджээ
Баяртай, мартагдсан бүхэн
Танил юм шиг танил бусын хойноос
Тархиа онгичиж тамласны хэрэг алга аа
Өнгөрсөн бүхнээсээ өдөр бүр цаг бүр боож өгдөг нь
Өнө эртнээс бидний өвлөсөн “ удмын сан ” байлаа
Үлгэрт гардаг шиг амьдрах гэж өөрийгөө тамд унагаж явлаа
Өвөөгийнхөө авч чадаагүй өнөөдөр эргүүлэх гэсэнтэй агаар нэгэн байлаа
Тэр жилийн тэнэг цэцэн явдлууд
Тэмээний нулимс халуун нурман дээр туссан мэт алга болж ...
“ буруушаан шүүмжлэлийн зохиол ”, “ зоригоо илтгэх бичиг ”
“ байцаалтын бичиг ”, “ эвлэлд гоёчилсон бичиг ” ... – т
Юу бичиж байснаа огт санахгүй байна
Хэлсэн амласандаа хүрсэн эсэхээ ч
Ор үгүй мартаж орхижээ. Тэр нь харин оносон шиг байна
Мартагдсан бүхэн бүр цаашаа
Шингэн хоолтой, нимгэн хувцастай
Ширүүн хүйтэн харцан доор жихүүсэж явсан дурсамжаа
Мартаж орхимоор байна
Ширэв татсан охинд тоогдолгүй хаягдчихаад
Ширэн шаахайд гишгүүлсэн цэцэг мэт өрөвдөлтэй харагдсанаа
Мартаж орхимоор байна
Чиний нэрийг эцсийн удаа
Аль зүгийн ямархан салхинд шивнэж алдсанаа
Мартаж орхимоор байна
Атаа жөтөө, хов жив, үл тоомсорлол, гутаал доромжлол ...
Араас минь сүүдэр мэт чаргууцалдаж байсныг
Мартаж орхимоор байна
Мартах л учиртай бүхнийг / эргэлтгүй /
Нөмзөг ч үгүй мартаж орхиё
Мартагдсан бүхэн нэг мөсөн баяртай
Гайтай гайхамшигтай бүхэн над дундуур исгэрээд гатласан
Гашуун он саруудыг цээжний мухлагаас үлдэн хөөж
Хором бүрд ариусахыг би хүснэм
Хором бүхэн бүр хамаг эцсийн хором байдаг
Хожимдсон юм болгон дандаа гэмшил дагуулдаг
Үдшийн тэр их сайхан зүүд
Өглөө болоход замхарч оддог орчлонд
Мартахгүйг мартаад мартахыг эс мартсан бол
Маргад эрдэнийн тэнгэр доор чи хэзээ ч сэтгэлийн жаргаланг эдлэхгүй ээ
Мартагдсан бүхэн баяртай, бас дахин баяртай
Аргын улирлын хар луу жилийн нэг сарын арван зургааны өдөр буюу улаан хулгана өдөр, отрын улаан урцанд
Өвөр Монголын яруу найрагч Зүүнгар Буянбат
Чи хаана байна
Би чамайг хүлээж байна
Чи хаана байна
Би чамайг энд хүлээж байна
Орон зай хичнээн уудам юм бэ
Чи хаана байна
Цаг хугацаа хичнээн хурдан юм бэ
Чи хаана байна
Гадаа маш их цас орж байна
Би цасан дунд бээрээд чамайг хүлээж байна
Сэтгэлд зогсолтгүй бороо орж байна
Би бороон дотор уйлаад чамайг хүлээж байна
Чи хаана байна
Би унаган нутагтаа
Чамайг хүлээж байна
Чи хаана байна
Би харийн нутагт
Чамайг хүлээж байна
Чи хаана байна
Би одноос одруу харваж
Ойхдоо орчлонд унаж
Чамайг хүлээж байна
Чи, чи хаана байна?
А. Батсайхан, 2011 он Хөх хот
Чиний
алхсан замаар би бусдыг хөтөлж алхана
Чиний дуртай жүжгийг би бусадтай хамт үзнэ
Чиний мэдэрсэн шиг жаргалыг бусдад би
мэдрүүлэнэ
Надад чам шиг чухaл хүн одоо хир нь алга
Сонсох дуртай аяыг чинь хэн нэгэн сольж
Дуулах дуртай дууг
чиньби бусадтай хамт дуулж
Зүрхээ өвтгөн байж бусдыг сэтгэлээсээ мэт үнсэнэ
Надад таалагдахгүй байна чамтай адил биш.
Ц.Саруулбилэг
2012.11.7нд Хөх хот
Хайрцганд хийгээд хаа нэгтээ оршуулчихсан
Хачин бодлуудаа ороолон болохоос өмнө
Цэмцийтэл цэвэрлэчихсэн гэр орноо хаяад
Айдастайгаа гар барьж нэрийн хуудсаа солилцох
Ахин хэзээ уулзахаа дахин дахин лавлах
Элэгсэг, эрсхэн зориод очихдоо халшрахгүй
Эндээс хаачих ч үгүй аянд гарахыг хүснэм
Хэзээ би цэвэрхэн гэртээ амгалан суух
Хэзээ би цэл хүйтэн зүрх минь алга төөнөхийг мэдрэх
Хэзээ би бодисын чанарыг мэдрэхээ болих
Хэзээ би бодолгүй, булшгүй диваажинд хүрэх
Санаа алдах минь хоосон байх, санаа алдахгүй болох
Сансрын хүрднээс чөлөөлөгдөн Амитабатай учрах
Тээврийн хэрэгслээ мартан нигүүслээр хүлэглэж очих
Тэр цагийг зорин хаашаа ч зорихгүй аярланам
Тээврийн хэрэгсэл дотроо тамхи татангаа...
2011.11.15 Б.Занданхүү
Өндөр таазтай хавчиг өрөөний голд зориуд зассан том вандан, дээр нь мөнөөх бүсгүйн нас эцэслэхдээ гэрээсэлсэн нөгөө хачин, нисдэг таваг шиг далибагар, ер бусын этгээд авс юу юугүй хөдлөн хажуу тийшээ гулсан унах гэж байгаа ч юмуу эсвэл хана таазыг нэвтлэн хаа нэг тийшээ нисэн одох гэж байгаа юм шиг сонин сэтгэгдэл төрөхөөр тавигджээ. Магадгүй энэхүү сонин авс доторх “зорчигч”-тойгоо нисэн одож гэмээнэ хана таазны алинд ч өчүүхэн завсар, нүх сүв үлдэхгүй, энэ багир хүнд өрөө тэр чигтээ юу ч болоогүй мэт санаа алдах ч үгүй үлдэх байх даа гэж бодогдоно. Яг энэ үед жаалхүү мөнөөх таваг шиг хачин авсны ирмэгт тулж ирснээ зохимжгүй муухнаар эхэр татах нь тэр. Өөрөө тэр дуунаасаа цочив уу гэмээр хачин хулгаснаа хуруу нь эв хавгүйхэн нэг сарвалзаад сая л нэг цээжний гүнээс нялх хонгорхноор санаа алдаад уйлж эхэллээ. Хүү хачин чимээгүй уйлах аж. Нулимс нь урсаад л, тэгснээ божгор муу гараараа гялсхийтэл шудраад авах ч эл өрөөнд түүнээс болж үүсэх анир огт мэдрэгдэхгүй нь хачин. Яагаад ч юм хүү шуухитнахгүй, чив чимээгүй уйлж байсан юм. Түүнийг хэн нэгэн энд байхыг нь олох юм бол гайхширч сандрахдаа таг хөшчих юмуу, аль эсвэл дуу алдан гүйж хүрээд гараас нь хөтлөн чирээд гарах байсан байх. Ашгүй энд тийм юм болсонгүй. Дөнгөж саяхан, хэдхэн өдрийн өмнө өөрийг нь хөтлөн дэлгүүр рүү явж байсан ээж нь “Баавгай ахаа, баавгай ахаа” гээд л дуу зааж өгөөгүй гэж үү? Дөнгөж саяхан л ээж хүү хоёр бие биедээ эрхэлж хэн хэн нь хэлээ хазан жаргацгааж байгаагүй билүү? Хүү аяархан дуулж эхэллээ. “Баавгай ахаа, баавгай ахаа...”. Тэр хэзээ ч ганцаараа дуу дуулж байгаагүйгээ мэдлээ. Ээж нь дэргэд нь хүүгээ урамшуулан жоохон хүүхдийн хоолойгоор “Баавгай ахаа..” гээд дуулахгүй болохоор дуу нь ч нэг их үргэлжилж гавьсангүй. Гэнэт эхэлсэн шигээ гэнэт тасарчихлаа. Ээж нь хэзээ ч түүнтэй дахиад “Баавгай ахаа... Баавгай ахаа...” гээд дуулахгүй юм байна шүү дээ гэж мэдэнгүүтээ хүү аймаар гашуунаар уйлж, бүр суун тусаад л, яг л гудамжинд ээждээ эрхлээд өнхрөөд өгдөг шигээ ойчиж байгаад чангаар уйлж гарлаа. Хачирхалтай нь хэн ч орж ирсэнгүй. Аргадсангүй. Бас л нөгөө дуугаа гэнэт дуулахаа зогссон шиг уйлахаа ч зогслоо. Тэгээд л хэсэг зуур гайхшран манарч зогссоноо урамгүйхэн үүд рүү алхав. Жаалхүү босгондоо бүдрээд хаалга мөргөөд уначихлаа. Босч ирэлгүй хэсэг удав. Тэгснээ гэнэтхэн пүрштэй юм шиг ухасхийн босоод тэр эрчээрээ гүйж одлоо. Нэг л мэдэхэд хүү байдгаараа хөөрчихсөн, ажил явдал болсон газрын аядуу намуун өнгө аясыг орвонгоор нь эргүүлж тэнгэрийн дуу мангасын буу гэгч шиг хашгирч онгирч явлаа. Хүн бүрийн хувцас хунар, үс гэзэгнээс татаж чангааж, хойлгын идээ ундаа бэлдэж суусан эзэгтэй нарыг уулга алдуулж, заримыг нь бүр балтасхийтэл цочоож уушиг зүрхийг нь амаар нь гаргачих шахав. Тэгсэн ч хүү зогссонгүй, хашгираад л, гүйгээд л, замдаа дэвхцээд л, дуулаад л... “Тэгэхдээ “Баавгай ах”-ыгаа дуулсангүй, том хүний янз бүрийн дууг огцом чангаар, инээдтэй марзан аялж, хого хого инээгээд сүйд. “Энэ муу золиг чинь яаж байгаа юм бэ”, “Хаанаас гараад ирэв дээ, тоглож л явсан баймаар юм”, “Хүүхэд гэдэг амьтан мөн хачин шүү, өрөвдмөөр юм”, “Үгүй яадаг золиг вэ, наадахаа бариад ав” гээд л энд тэндгүй томчууд дуу хадааж эхэллээ дээ. Хүү гүйсэн чигтээ хаалганы цаана очоод нөгөөдүүл рүү хэлээ гаргаж -Чаддаг юм бол бариад ав л даа. Мангаруудаа, та нар бол энэ дэлхийн хамгийн мангар хүмүүс шүү за юу. Хөөё Ёрвооноо та яг далайн дээрэмчин шиг харагддаг ш дээ, тэрийгээ мэдэх үү, аан, мэдэх үү? Тэр Соожий аажаа яасан тарган юм бэ, наад өөхнөөсөө надад зарчих, мөнгө нь энэ байна гээд атга дүүрэн мөнгө сарвайх нь өөд болоочийн хойлгын ажилд хүмүүсийн хандивласан, эмээгийнх нь цэгцэлж амжаагүй мөнгөнүүд байх ажээ. Хүүд хэлэх хэлэхгүй юм гэж алга. Ёстой л хамар дор хагархай гэдэг шиг бурж өгч байна. Сонссон улсууд уулга дуулга алдан хөөцөлдөх боловч барьж авч чадсангүй ээ. Хүү нэгэнт гудамж руу гараад гүйгээд алга болж. Ард нь үлдсэн хүмүүс “Энэ хүүгийн ухаан ээдэрчихэв үү дээ” хэмээн айж бишүүрхэх мэт хоорондоо үг солин гайхалзацгааж байх зуур жаалхүү харин Афас гудамжны Таатрын чөлөөгөөр “Манай ээж үхээгүй, ээж маань амьд байгаа юм байна. Намайг сэрээгээд өгчих л дөө тэгэх үү” гэж орилоод, дуу хадаагаад явж байлаа. Энэ дуунаар Афас гудамжны хий үзэгдэл босон харайж, өглөө нь өрөөнийхөө хаалганд хатагтай Г-гийн нямбайлан өлгөсөн даавуун даашинзыг нэвтлэн хаалганыхаа гадна хэдийнэ гараад ирчихжээ. Жаалхүү гүйгээд л, цамцаа дэрвүүлэн гүйх зуураа хашгираад л, сүүлдээ хоолой нь цахиртаад хахаж цацан бүгшүүлж эхэллээ. Афас гудамжны хий үзэгдэл түүнийг гайхан харах боловч хүү сэхээ самбаагүй хашгирч ханиалгаж өчүүхэн ч сааталгүй алхана. Хүү гэнэт хажуудаа хэн нэгэнтэй яваа мэт ярьж гарлаа. “Би өвдөөгүй. Босгон дээр унаад ердөө өвдөөгүй. Эмээ надад хэлсэн. Хүн зүүдэндээ өвддөггүй гэж. Би аймаар зүүд зүүдлээд байна. Сэрнэ, заавал...” гээд л үглээд явах аж. Хүү гүйж эхэллээ. Таатрын өргөн чөлөө өнгөрч Бүрхэгийн жижиг гудамжаар өгсөн шууд Соолог цамхгийг зорих нь тэр. Хий үзэгдэл хүүгийн явдлыг гүйцэхээ болиод мөн л гүйж явлаа. Соолог цамхаг дээр гарч ирэхдээ хүү жигтэйхэн амьсгаадчихсан, тэр жижигхэн биедээ баймгүй эрчирч чангарсан урам зоригтой, эрс харцаар орчноо нэгжиж, яг л том хүн шиг хэнгэнэтэл санаа алдаад дараа нь өөрийгөө шоолов бололтой түсхийтэл инээд алдав. Хий үзэгдэл ч мөн дагаад инээд алдлаа. Харин хүү ажирсангүй. Тэгснээ гэнэтхэн өмднийхөө халааснаас замын цагдаагийн шүглийг дуурайлган хийсэн тоглоомон шүгэл гаргаж ирснээ тасхийтэл үлээчихэв. Хий үзэгдэл өөрийн эрхгүй чихээ хоёр гараараа дарж “Яагаад сахилгагүйтээд байна даа, нөхөөр” гэж ээнэг дотнохноор асуулаа. Хүү чихгүй толгой шиг зогсож байсан ч мань хүн өөртөө баярлав. Тэр хэзээ ч аав байж үзээгүй хэрнээ сая яг л эцэг хүн шиг нэг их хайр дүүрэн дуугарчихсандаа өөртөө бантах ч шиг, тэгсэн атлаа нэг л сайхан санагдаад явчихлаа. Тэгээд хайр дүүрэн харцаа хүүгийн зүг эргүүлтэл, ээ бурхан минь...! Хүү яах ийхийн зуургүй дарцаглан хийсчих нь тэр. Тэр аймшигт Соолог цамхгаас шүү дээ. Тасхийтэл, өөрөөсөө цочтол хашгирсан боловч түүнд дуу нь сонстсонгүй ээ. Гайхахдаа уйлах гэсэн ч нулимс байдаггүй. Нэг л мэдэхэд хар хурдаараа Соолог цамхгийн шатыг алгасан харайлгаж явлаа. Бууж ирээд тэр юу үзэв ээ, Бурхан тэнгэр минь, нөгөө муу хүү... Яаж байгаа нь энэ вэ гэж хашгиравч нэгэнт оройтжээ. Гэвч хашгирсаар л. Аймшигтайяа цурхиран, хамаг биеэ базлан, өр цоортол халаглахыг нь харсан хэний ч элэг эмтэрч, энэ яваа насандаа мартахааргүй яс маханд нь хадагдан үлдмээр энэ зургийг хүмүүс үл хайхран бяцарч нас барсан хүүгийн дээрээс шавах аж. Гэвч хожим хүмүүс хүүг ээжтэй нь хамт оршуулахдаа ч, оршуулгын цувааны ард мань хий үзэгдэл толгойгоо ганзагалан амьгүй биеэ чирэн алхаж явахад нь ч анзаараагүй билээ. Оршуулгын цуваа Афас гудамжны Таатрын чөлөөгөөр өнгөрөх үес хатагтай Г цонхныхоо нүсэр хөшгийг үл мэдэг хөдөлгөн гунигтайяа ширтэн зогсохыг хий үзэгдлээс бусад нь бас л хараагүй юм. Толгойгоо эсвэл дээш нь өргөж хязгааргүй тэнгэр рүү сунгаж, эсвэл ганзагалаад өөрийгөө бүрмөсөн мартан алхаж явах үест гэнэтхэн тэр хатагтай Г-г хараад зогтусч, тэгэхэд л өөрийгөө хэнд ч хэрэггүй амьтан гэдгээ зүрхээ урагдтал мэдэрч энэ ертөнц болоод үзэн ядагч хүмүүстэйгээ салах ёс хийсэн. Гэхдээ өнөөдрийг хүртэл салаагүй л яваа нь гайхмаар. Учир нь тэр яаж салж хагацахаа мэддэггүй билээ. Хүслээр болдоггүй хяслант орчлон гээд л хүмүүсийг ярихад тэр ямар ихээр инээж, элгээ хөшөөж тэднийг шоолдог байлаа даа. Хачин юм шүү. Болдоггүй юм гэж байдаггүй гэж боддог залуу байсан билээ тэр. Гэтэл ертөнц гэдэг мэддэггүй юмаар дүүрэн ажээ. Үгүйдээ л гэхэд энэ муу хүүг хар л даа. Хэн түүний нууцыг мэдэх юм бэ, надаас өөр гэж үглэх тоолондоо Тэр мөнөөх хүүд харамсч өөрийн эрхгүй хөндий цээжнийхээ цаанаас хэнгэнэтэл нэг санаа алддаг билээ. Тэгэхдээ тэр хүүг сэрсэн болов уу гэж дандаа боддог юм. Сэрэхэд нь ээж нь дэргэд нь байсан байгаасай гэж бурхандаа залбирдаг болсон сон. Бурханд тэр өмнө нь хэзээ ч залбирч үзээгүй билээ.
Б.Занданхүү
Зөрүүлж өмссөн гутлаа хараад
Өөрийгөө ямар их өтөлснөө мэдлээ
Бараг хэдэн оноос ч хойш юм бэ?
Бүү мэд...
Өөрийгөө тоохоо больж дээ
Ямар урт цаг хугацаа
Ямар уужим амьдрал вэ?
Би энэ алтан нарыг
Хэдэн арван жил харж байгаагаа ч
Мартаж орхиж
Амьдрал дэндүү амттай юм аа
Яг л өлсөж өлсөж идсэн
Хоол шиг...
Ц.Саруулбилэг
2012.11.7нд
Дэндүү ариухан бас эмзэг
Дөлгөөхөн аалинд чинь би дасчихаад
Догдлон байж чам дээр би очдогийг
Дурласан хүн ямар байдгийг
Дуурайж би үзүүлэх ёстой гэж үү
Догдлол, дурлал хоёроо
Дотроо би хадгалах ёстой гэж үү
Хийсэн үйлдлийг минь
Хэзээ ч үл ойшоох
Хүйтэн сэтгэлтэй хүнийг
Хайрлахын учир юу вэ
Хөдлөж байгаа сэтгэлийг
Хэзээ ч үл анзаарах
Харанхуй дотортой хүнийг
Харамлах сэтгэл юусан билээ
Хэзээ нэгэн өдөр
Ханилж суугаад түүнтэй
Хамтдаа үүрд байна гэж
Хүсэхийн шалтгаан юу юм бэ
Т.Балжинням
З.Төржаргалд
Хязгааргүй уудам орон зайн дунд
Хязгааргүй урт цаг хугацааны завсар
Хязгааргүй их шунал тачаал хийгээд
Хязгааргүй их дайсагналын дэргэд
Мөнх бус гэхэд даанч богинохон амьдралд
Мөнгөн эрхи шиг хэлхээтэй оддын таталцлаар
Холхи замын бэлчирт зөрж мунгиналгүй
Хоёр биенээ олж нөхөрлөсөн анд минь
Төрсөн өдрийн баярт нас нэмэхийн гуниг бий
Төгрөг сартай орчлонд бяд суухын баяр бий
Төөрөг заяаны томилолт хэзээ дуусахыг мэдэхгүй ч
Хөөрөг зөрүүлэх учрал олон тохиох хүсэл бий
Үдлээд буцах хорвоогийн чимэг зүүсгэлд сатаарч
Үлдээж өгөх дурсгалаа сэрж мартахын чөлөөгөөр
Үйлийн үргүй андынхаа төөрч будилсан өдрүүдэд
Үнэн сэтгэлийн угаас шар тайлсан дурсамж бий
Хөзрийн тавил шиг амьдралаас илүү дутууг горьдолгүй
Хүсэл тачаал шиг өдрүүдээс ухаарч авахын үнэн бий
Сэрүүн зүүд шиг хорвоогийн эд мөнгөнд хуурталгүй
Сэтгэлийн гүнээ уудалж жаргал амсахын цадиг бий
Хөсрий дээс шиг харгуйгаар зовлонг сөрж алхахдаа
Хүний мөсөө гээгээгүй миний сайхан анд чамд
Яахын аргагүй амрагийн хайрыг булаасан шиг ээ
Таахын аргагүй амьдралын тарыг таних нүд бий
Зуурхан энэ хорвоод ирж буцахын хооронд
Зул болон шатаж намайг гэрэлтүүлсэн анд минь
Чи бидний нөхөрлөсөн он жилүүдийн төлөө
Чин зүрхний хундагаа өөд өөд нь дэвшүүлье
Green olive 2008 он
До.Болдхуяг
Миний сэтгэлийн уудамд чи шүлэг шиг оршдог
Миний хайрын хязгаарыг чи тэнгэр шиг эзэгнэдэг
Миний аз жаргалыг чи инээд шиг бэлэглэдэг
Миний миний орон зайг чи над шиг бүрдүүлдэг
Ц.Саруулбилэг
Нам гүм, чив чимээгүй, гадаа харанхуй
Намайг амьд гэдгийг мэдрүүлэх мэт
Цаг чаг чаг цохилоно
Өрөөний цонх хагас нээлттэй
Цэвэр агаар үнэртэнэ
Үүр цайх дөхөж буй мэт
Тэг дөрвөн цаг дөчин гурван минут
Ц.Саруулбилэг
Амсхийх зуураа би
Амьдрал өртөөнд буудаллаж
Солгой гартаа үзэг бариад
Цаг хугацааны гажуудлаар аялж явна
Сормос дэрвүүлэн догдлох хөөр баяраа
Сорилт шалгуурын шүүрэнд юүлүүлээд
Сормуус буулган гуниглах мөнгөн дуслыг
Сарны тогоруудтай хуваалцаад
Цангаагаа тайлж тамшаална
Сэтгэлийнхээ гоёмсог жигүүрийг
Дурлалын суманд буудуулчихаад
Санахын ачаагаа дааж ядсан
Шархтай нэгэн тагтаа болчихоод
Шаналангаа аргадаж, дагаад явмаар
Салахын аргагүй ийм догдлолоос
Шал согтуу юм шиг мансуурлаас
Сорвигүй амьд гарахын төлөө
Сондгой нэгэн аялгуу болж эгшиглэв
Амьсгалж буй агаар, гишгэж буй газраасаа
Аз жаргалыг мэдрэх энэ л
Амьдрал гэгч үзэсгэлэнт арал дээр
Аялж явахад сонирхолтой байналъ
Э.Үржинханд
Би ямар сэтгэлийнхээ хаалгыг
Үргэлж дэлгэх албатай ч биш
Би ямар хун шиг
Хосоороо амьдрах ёстой ч биш
Би ямар бороо шиг
Үргэлж шиврэх нулимстай ч биш
Би ямар зүсээд, цавчаад дийлддэггүй
Ган төмөр шиг зүрхтэй ч биш
Би ямар хөгширч өтлөөд үхдэггүй
Мөнхийн залуу настай ч биш
Би ямар ганцаардлын туйлаас ирээд авах
Гуниглаж үзээгүй андуудтай ч биш
Би ямар мөнхийн усаар ундаалсан
Төрөл садан хүмүүстэй ч биш
Би ямар орчлонд зээлдүүлсэн өрөө
Нэхэж суугаа наймаачин биш
Одоо больё,
Огт чимээгүй амьдаръя
Татаж дууссан тамхины минь утаа
Тайван замхрахаас өмнө тайвширч амжъя
Ж.Оюун-Эрдэнэ
Дүрсгүй цагаан салхинд нандин үгсээ
Асгасаар явааг минь уучил
Дүрлэн нүдний чинь мэлмэрээг сэтгэлдээ ургуулж
Шүлэглэсээр явааг минь уучил
Дүгрэг хаш сарны дор өдий хүртэл
Мартаагүй явааг минь уучил
Дүүмэд хонгорхон чамайгаа сэтгэлийн угтаа
Хайрласаар явааг минь уучил
Амрагийнхаа уруулыг амтлахдаа хүртэл
Анисан нүдэндээ чамайг хардгийг минь уучил
Ахин дахин нэрээр чинь дуудаж сэрээд
Айхтар хар дарлаа гэж мэлздэгийг минь уучил
Гурван үгний хязгаар хаана хүрээд дуусах бол
Гурван жилийн цэрэгт явж чиний үнэнчийг шалгахсан
Насаараа дэргэдээ байлгах чинь хүсэл чинь хэвээр бол
Намар гурав эргэсэн ч юуны урт байх вэ!
Гурван үгний хязгаар хэдий болтол үйлчлэх бол
Гурван жил чамайгаа хүний нутагт суулгахсан
Үртэй болох хүсэл минь үргэлж шинээрээ үлдэх юм бол
Өвөл гурав өнгөрсөн ч юуны ялгаа байх вэ!
Гурван үгний хязгаар хаана хүрээд дуусах бол оо...
Хөх хот 2011 он Ш.Цэрэнпил
Нүдээ аниад алгаа тослоо
Амьдрал надад юу өгснийг
Төсөөлөх гэж
Бүсээ тайлаад
Өврөө асгалаа
Хорвоогоос юу авснаа үзэх гэж
Өгсөн зүйл бас авсан юмгүй
Өнгөт орчлонд
Өчнөөн жил амьдарч
Бодох л үлдэж
Бороотой намар шиг сэтгэлдээ
Нар гийгүүлэх л хоцорч
А. Батсайхан, 2009 он Завхан аймаг
Хүмүүс нь амьд мэт яриатай ч
Харц нь хүйт оргитол ширтэх
Хөндлөн уулсын дунд тэртээх жил үлдээсэн
Хөөрхий сум нэг л янзаар
Гудманд нь хаа нэгхэн ноход хуцалдах
Гуйлгачилж болдоггүй адилхан хүмүүс холхилдох
Дарсны мухлаг үгүй ч бүгд согтуу мэт
Даарахыг мэдэрдэггүй гүдэсхэн сум
Эргэж ирэхийг хүсдэггүй үрс нь нэг нэгээрээ одно
Энд хүн амьдарч буйг бүгд л адилхан мартана
Шартсан хүмүүс өглөө нь бөөн бөөнөөрөө сэрнэ
Шавилхан сумын амьдрал яг ингэж л эхэлнэ
Мартахын тулд байгуулсан миний төрсөн нутагт
Мартаж чадахгүй хүмүүс минь одоо ч амьдарч байна
Хөх хот 2011 он Ш.Цэрэнпил
Өндөр сансар огторгуй хязгааргүй уудам атлаа
Үймэгч орчлонд хугацаагүй юм гэж нэгээхэн бээр ч үгүй
Өнөөдөр хүн, маргааш чандар, нөгөөдөр цэцэг болоод
Үлэмж олон жил салхинд хувилан тэнэж явахад
Дарга цэрэг хоёр нэг жалгын ногоо болж
Дайсагнаж явсан улс нэг хадагны мяндас болж
Хагацаж одсон амраг хос нэгэн цэцгийн дэлбээ болж
Ханагар орчлонг цогцлоох гэж өнгө дүрсээ хувилгах юм
Сансар хэдий уудам ч гараг эрхсээс бүтдэг
Саруул дэлхий үгүй бол орчлон яаж байх вэ
Сайхан бүсгүй үгүй бол шүлэг найраг төрөхгүй
Саам хэрэв үгүйсэн бол айраг исэхгүйтэй адил юм
Дэлхий хэдий уужим ч хумхийн тоосноос бүтдэг
Дэрний чулуу хийгээд нулимсан дуслаар дутдаг
Дээр хөхрөгч тэнгэрээсээ өвгөн тас ойчлоо ч
Дэвэх жигүүрийн өд нь мэргэн сумны сөд болдог
Эх нутгаа гүйх ах дүү үрээний сүүл
Элгэнд мэгших хуурын хос чавхдас болдог
Эрхэс ойчтол янцгаах эрмэг азарганы дэл
Эзэнт төрийн цагаан сүлдний гөхөл болдог
Бүрдүүлж буй эгэл хэсгүүдийн нэг нь би учраас
Бүхэл сансар хорвоо надгүйгээр байж үл чадна
Намайг үгүйсэн бол нар ч мандахгүй
Нарийн шүтэлцээтэй нэг л цогц доо орчлон бид хоёр чинь
Өөр хоорондоо нөхцөлдөн байж хорвоог бүтээсэн болохоор
Өнгийн цэцэг, өвлийн цасыг өөрийн бие гэж итгээрэй
Ялаа алахыг тэвчдэггүйн учир би өөрийгөө хөнөөх дургүйд байдаг
Ядарсан хүнд өглөгчийн учир би төрсөн биедээ хайртайд байдаг
Хуудуу ихтэй амьдралын хөл үймээнээс уйдаж
Хуудас цаасаа цоохорлохоор аниргүй нутгийг зорихын цагт
Биеийн минь эд эс хорвоогоор нэг тарж
Бичсэн шүлэгт харин оюун санаа минь үлдэнэ ээ Улаанбаатар 2005
Д.БодлхуягЮу намайг ингэтэл өөрчилж орхисныг
Хүсвэл чи сонс л доо
Чиний хүсэл хэрэв минийхтэй нэгдвэл
Хажууд минь алхаад бусдыг орхи
Хотын дээгүүр нарны туяа тусна
Зоогийн газар, урт замын хажуугаар алхахдаа
Хайрыг зөвхөн ганц л зүрх мэдэрдэг гэдгийг саналаа
Юу чамд байгааг хар л даа
Байгаа л бол хүслээ дага, бусдыг нь март
Энэ бол тэнгэрийн цаадах өргөн чөлөө
Маргааш хичнээн сайхан болохыг
Өнөөдөр чи тааж мэдэхгүй ч
Хайртай найзууд чинь чамд бүхнийг хэлнэ, гэтэл
Хичнээн удаан гуниглах гэсэн юм бэ чи
Хайр хэр удаан үргэлжлэхийг би мэдэхгүй
Хайргүйгээр ч явж болох эрх чөлөө
Чамайг хүлээх өргөн чөлөө
Өндөрөөс өндөрт газарчлах болсныг минь
Хэзээ ч төсөөлөөгүй андууд минь
Ядаргаатай урт өдрүүдийн гэрэлд
Би бодох санах зүйлгүй амьдарна
Бүх юм сайхан, бас гэрэлтэй
Хүмүүс ямар ч байсан би бүгдэд нь хайртай
Тэр жижигхэн ертөнцүүдэд би дуртай
Хуучин гутал, хувцас, гитартайгаа
Алсын од руу би явахаар шийдлээ
Анд минь, надад үүнийг амьдрал гэдгийг сануулаач
Ахиад би энд хэр удахаа мэдэхгүй ч
Намайг нисэхээ больчихоор
Намайг дуулахаа больчихоор
Цонхгүй, хаалгагүй байшингууд үргэлжилнэ
Харин хэн чамд энэ тухай дуулж өгөх вэ
Ж.Оюун-Эрдэнэ
Нүд минь зүгээр л нэг цонхны шил юм гэдэгт би итгэдэг болсон. Миний дотор амьдран байдаг олон нийт яг л вагонд яваа зорчигчид шиг тэр цонхоор заримдаа гадагш харж гадаа хэмээн нэрлэж байгаа тэр ертөнцөд зорчдог. Нүдээр минь гараад нүдээр минь дамжин буцаж орж ирдэг тэднийг би зүгээр л харж суудаг. Хэтэрхий даруу биш тэд цонхоор л харахгүй бол үхчих гэж байгаа юм шиг өрсөлдөн дээр дороо орцгоодог мөртөө цонхоор харсан зүйлсээ хайрладаггүй, тэдний тухай боддог ч үгүй. Ер нь цонхоор харж байгаа атлаа цонхоор харж байгаагаа мэддэггүй улс л даа. Тэгээд харах хэрэг байна уу даа гэхээр хэрэгтэй гэлцэнэ. Ямар хэрэг байдаг юм бэ гэхээр мөрөө хавчицгаана. Ийм л мулгуу этгээдүүдийг өөртөө тээж явдаг хүн дээ би. Нэг удаа согтуу Жо миний хайртай Пийсүү нэрт муужгайг минь өндөрт өргөж ирээд л тэр цонхоор харуулна билээ. Хөөрхий муу Пийсүү өөрийг нь гадагш нь шидэх нь гэж бодсон уу яасан хамаг биеэ хураан арагш зүтгэхдээ согтуу толгойн гарыг маажчихсан. Энэ муу муур хүртэл миний зүрхэн дотор олбог засаад тухалчихсан ногоортлоо унтаад л, сэрэхээрээ нэг их хэрэг бүтээчихсэн юм шиг эвшээж суниагаад бүр нэг гэртээ байгаа амьтны дүртэй тарвалзаж байгааг би бас л дуугүй харж суудаг юм.
Шөнө харин сонин юм болно доо. Би хөшгөө хаачихдаг юм. Гэрэлгүй болчихоор ч тэгдэг юмуу нөгөө олон ядаргаатай нөхөд ашгүй дуу шуугаа хураагаад дор дороо шивэр авир гэлцэж байгаад тааралдсан газрууддаа гулдайгаад унаад өгч байгаа юм. Ёстой нэг дэлхий доргитол сартайтал хурхирцгаана даа. Энэ үед манай вагонд цоо шинэ зорчигчид ямарч тасалбар зөвшөөрөлгүйгээр орж ирээд жинхэнэ үймээн самуунт шинэ амьдрал эхэлнэ шүү дээ. Түг түмэн нөхөд энүүгээр ч нэг тэрүүгээр ч нэг холхилдож инээхдээ инээж уйлахдаа уйлж зарим нь бүр хоолой дээр хутга тулган сүрдүүлж ч байх шиг. Тэгэхдээ тэдний хэн нь ч намайг өнөөдрийг хүртэл алчихаагүй л байна. Цаг хугацаа гээч юм алга болж чухам л мөнхийн орчил дунд бужигналдана. Бодлоор минь боорцог хийж хээвнэг жалир жалир гэж зажилах бол бүр энүүхэнд. Нэг удаа хайрыг минь халуун саванд хийж хүйтэн усанд хөлдөөж байсныг нь санадаг юм. Дархан хүний урлан гэхээсээ илүү мэс заслын өрөөтэй төстэй тун эмх замбараагүй уйтан хонгилд би өөрийгөө маш олон жижиг хэсгүүд болон тарчихсан байснаа ч олж л байсан.
Шилний хэлтэрхийнүүд шиг үй олон хэсэг болж өрөөгөөр нэг тарсан миний эд эсүүд харин шилний хагархай шиг гялалзаж харагдаагүй юм даг. Будаг нь ховхорсон хуучин байшингийн янз моднууд зүсрэн орсон бороонд шинэ хуучин өнгө нь тодорч, усанд олон хоног дэвтсэнээсээ болоод бараг л байгалийн гэмээр өнгө будаг ялгаруулан байлаа. Одоо талаар нэг тарсан надаар ямар нэг бүтээл хийнэ гэдэг үнэхээр төсөөлшгүй ч тийм уйгагүй нэгэн байх аж. Яг л Пеноккио хүүхэлдэйг модоор бүтээгээд амь оруулдаг шиг. Харин би маш хурдан нүдийг минь хийгээсэй гэж бодоод шилний хагархай эрээд явснаа санадаг юм. Тэгээд яг л өмнө нэгэнтээ бодож байсан шигээ цонхны эгэл шил олж мужаандаа өгөхөд тэр миний нүд байх газарт өнөөхийг нааж орхисон. Ингээд л би цонхоороо хартал мөнөөх үймээн самуунт нөхөд нэгэн зүгт дайжин алга болоод харин өчигдрийн цонхон дээр овооролдон бие биенээ татаж унаган мацаж байсан найзууд эргээд ирчихсэн /хэдийдээ ч сэрчихсэн юм бүү мэд/ шуугилдацгааж байсан. Яагаад ч юм надад маш их залхуутай санагдсан тул орондоо орж хэвтээд Пийсүүг өөр рүүгээ дуудсан.
Хааяа би цонхоор харж зогсохдоо тэнд, гадаа байх сан гэж маш их хүсдэг...
Б.Занданхүү
200 юаниас болж хэт хөөрсөндөө тэрээр замаа андуурч ирсэн замаараа буцаж яваа юм болов уу хэмээн гэнэт палхийлээ. Учир нь оршуулгын газар руу явах замд чөтгөрүүдэд тарааж өгсөн хуурамч зуутын юанууд газраар нэг хөглөрч байхыг сая л анзаарав. Ирсэн зүг рүүгээ цочмог эргэн харахад оршуулгын газраас саяхан хөдөлсөн хүмүүс яг өөрийнх нь явж буй замыг чиглэн нүүгэлтэх нь үзэгдэж сэтгэл нь амсхийв. Юутай ч тэр төөрч, чөтгөрүүд мөнгөө булаалдаж байгаа замаар орж явчихаагүй болж таарлаа. Харин өмнөх зам дээр нь салхинд хийсэн салбалзах тэдгээр хуурамч зуутын дэвсгэртүүд өөр талийгаачийнх ажээ. Талийгаач нарын чөтгөрүүд бие биенээ таньдаг байж болох талаар хэзээ ч бодож үзээгүй нь тун ч азтай хэрэг. Тэр ер нь юм юмны захаас шүүрч ултай бодож байсан удаагүй. Зөвхөн хэрхэн сайн уйлах вэ, яавал бүх нулимсаа биеэсээ шахан гаргаж хүмүүсийн өмнө илүү ихээр асгаруулах вэ гэдэгт бүх ухаан санаа нь зориулагдсан мэт байдагт хэдийнэ дасжээ. Харамсалтай нь зарим онцгой үед түүний нүд нулимсаа харамлах мэт гэнэтхэн татраад, хичнээн хүчлэвч ганц дуслыг ч хялайлгахгүй хатчихдаг нь нэн гачлантай. Хэрвээ энэ муу нүд яг өнөөдрийнх шигээ, хар нулимсаа харамлахгүй үерлэчихсэн горхи лугаа цутгаж байдаг бол Синь ша охин хэдийнэ маалинган цамц өмсөн дэгжирхэж явах байлаа. Гэтэл хачин аргуун энэ нүднээс л болж өнөөөдрийг хүртэл эцэнхий хэрзгэр бие дээрээ оршуулгын хулдасаас өөр нөмрөх юмгүй гэлдэрч явна шүү дээ. Харин оршуулгын ямбуу цамцаа гариг өнжилгүй сольчихоод байдаг нь ажлынх нь л буян. Үхсэн хүнийг дагаж үнэгүй ирдэг энэ хувцасандаа ч тэрээр хэдийнэ дассан. Ийн амиа зогоож амьжиргаагаа залгуулдаг амьд үхдэлүүд шиг хүмүүс ямбуу цамцныхаа түмэн бүчийг хийсгэн их хотын даржин дүүргийн халтар оромжуудын хаалгаар орж гарч харагддаг юм. Оршуулгын хувцасыг цагаанаас өөр өнгөөр хийдэг бол, бас тэгээд хайч, зүү оролцуулдаг байсан бол арай дээр юм эгэлдрэх л байлаа. Гэвч ёс ёмбогор төр төмбөгөр болохоор яая гэхэв дээ. Ямбуу майханцраа ямбаны хувцас шиг агсаад л явж байхаас... Овтой уургачийн цаламдсан бугуйлаас гарах гэж зүтгэлэх омголон байдас шиг хөлс чийхруулж байсан саяхны их баяр хөөр нь одоо харин номхорч шар усны үер шаагиад өнгөрсний дараа судаг даган мурилзан урсдаг гөлөөн ус шиг болсон сэтгэл нь дасал болсон нөгөө муу хуучин ховилоо даган чимээ амиагүйхэн аярлахыг тэрээр мэдэрлээ.
Хөгцтэй тагзны ёроолд хир даг болж гүйцсэн муу зулхай хөнжлийнхөө дор хэвтэж байх үед хөршийнх нь хөгшин муур жигтэйхэн танил, нэг их өрөвдөлтэй дуугаар мяуллаа. Хөлнийх нь ойр ирэв бололтой. Яагаад ч юм эргэж харсангүй. Харин энэ үед, яг муур дуугарахтай зэрэгцэн мөнөөх үл таних залуу нүдэнд нь харагдах шиг болсонд тэрээр өөрийн мэдэлгүй агдасхийн цочив.Өнөөдөр оршуулган дээр тааралдсан залуу. Нүдээ аниад түүнийг бодлоо.
“Би мэднэ шүү та нарыг. Муусайн үхдлүүд та нар энэ их эд баялгийг авч явж чадахгүй байж нэг их хөөрөөд байх хэрэггүй” хэмээн тасхийтэл загначихаад эргэж харахдаа тэр үнэхээр балмагдсан сан.
Мөрнөөс угзарсан тэр хүн санаанд оромгүй цайлган харцтай нэгэн байсанд барьц алдахдаа оршуулгын газар дахь олон хүмүүсийн үнэн худал холилдсон уйлаан дуулиан дунд өөрийгөө хүртэл мартчихаад талийгаачийн сүнснүүдтэй хэрүүл хийж байсандаа ичих шиг болов. Тэр иймэрхүү үед ямагт ганцаарддаг, тэгээд л үхэгсдийн сүнстэй дотроо эцэс төгсгөлгүй хэрүүл хийж зогсдог билээ. Үнэндээ бол түүнтэй хэрэлдээд байдаг сүнс ч гэж бас байхгүй, зүгээр л ганцаардлаа ийнхүү тайлдаг хэрэг. Оршуулгын газарт хүртэл үнэн үлдээгүй хачин энэ цаг үе нь түүнийг хайрч хөлдөөх дөхдөгөөс л тэр ийм нэг зуршилтай болчихсон байсан. Хэзээ гэдгийг нь хэн ч үл мэднэ.
-Юун үхдэл яриад байна аа охин минь? Талийгаачийг ингэж хэлж болохгүй шүү. Тэгээд ч түүнд өгч байгаа энэ их мөнгө чинь цаасан мөнгө, хуурамч мөнгө шүү дээ... гэснээ мөнөөх царайлаг нь дэндсэн цайлган залуу хөмсгөө атируулчихав. Синь ша охин ямар нэг юм хэлмээр байсан ч түүнд тайлбарлах нь гэнэтхэн тэнэг санагдаж орхилоо. Тэгээд зүгээр л бөхийж газарт хэвтэж байсан хулсан таягийг аваад ум хумгүй зайлан одохыг тэсгэлгүй хүсэх нь тэр. Хулсан таяг бол Синь Шад талийгаачийн гэр бүлийнхнээс зориулж хийлгэсэн үнэт зүйл. Оршуулган дээр уйлах үүрэг хүлээсэн хүнд тэдний зүгээс хань болгож өгдөг ганц зүйл нь. Тиймээс л түүнийг хайрлаад, өмчирхөөд авах гэсэн ч юм биш. Харин тэр нэг гэнэн залуугийн өөдөөс харчихсан өөрийнхөө нүдийг хаа нэг газар унагаад, тэр газраас нүдээ буцааж аваад тэндээс явах нь л чухал байсан учраас ийнхүү таягийг шүүрэхээр ухасхийсэн нь тэр. Гэтэл мөнөөх залуу таягийг хэдийнэ гартаа оруулж амжаад өмнүүр нь хөндөлсөн зогсож
-Би чамайг мэднэ шүү. Чи ч гэсэн тэдэн шиг... гэж утга учиргүй гэмээр ч юм шиг сонин зүйл хэлэхдээ бас л амжаад нүдээ ирмээд авлаа. Охин таягийг булааж авангуутаа эрсхэн гэгч нь эргээд алхчихсан юм. Тэгээд л тэр чигээрээ алхсаар гэртээ ирсэн. Залууг ортас мартсан. Гэтэл өөдгүй залуу гэнэтхэн яг л өвчний нян шиг судсан дотроос нь түүнтэй их тодоор мэндчилэх нь энэ. Дургүйцсэндээ зулхай хөнжлөө хүчлэн татаж нүүрээ битүүллээ. Муур ахиад л зовлонтойёо мяулах дуулдана. Тэр огцом өндийж муурны яг өөдөөс дүрлийн ширтээд “Май, ав, тэр муугаа. Тэгээд цадаарай за юу” гэж хорсолтойгоор хэлчихээд хөнжил рүүгээ эргэн шунгав.
Охин дахин энэ ертөнцөд сэрсэнгүй. Оршуулах ёслол тун даруухан болсон ч хөлсөөр гашууддаг бүх хүмүүс үнэ хөлсгүйгээр жинхэнэ нулимсаа унагацгаасан юм. Харин буцах замдаа тэд мөнөөх хуурамч цаасан мөнгөнүүдийг харамгүй цацлан бурхан болсон охины сүнсийг хооллож явлаа. Мөнгийг ирэх замдаа түүсэн аж.
2012 он. Хөххот
Санаж амжилгүй мартсан
Мартсандаа баярласан
Сайхан хүний тухай
Хааяахан...
1996 он
Б.ЗанданхүүСанаж амжилгүй мартсан
Мартсандаа баярласан
Сайхан хүний тухай
Хааяахан...
1996 он
Б.ЗанданхүүСалхи аяархан салхилахад
Навчис бөөн бөөнөөрөө унана
Намар болжээ
Энд, тэндгүй унасан навчис
Эмзэг гэдэг нь,
Унасан навчис дээгүүр
Хөл нүцгэн алхахсан гэж
Урьд насандаа би
Дандаа боддог байсан байхаа
Өрөвдмөөр гэдэг нь,
Одоо би хатаж унасан дэлбээн дээгүүр
Хөл нүцгэн алхаж байна
Уйлаад, уяраад бас ухаараад гишгэж байна
Дэндүү зөөлхөн юм аа
Хөл хатгах өргөс ч үгүй,
Энэ унасан навчисын амьдрал
Ингээд дуусаж байгаа гэж бодохоор
Сэтгэл өөрийн мэдэлгүй бороошино
Ертөнцийн цаг хугацаа намартаа үргэлжилнэ
Нөгөө л аравдугаар сард миний сэтгэл...
А. Батсайхан, 2010 он Хөх хот
Амьдрал хэмээх хоттой
Би ойрч биш, хол ч биш
Гэхдээ жаахан зайдуу
Би дуртай ч биш, дургүй ч биш
Уг нь мэдрэмж амар
Амьдрахыг хүсдэгсэн
Гэвч тийм биш
Энэ хотод ирэхдээ
Би уйлсан гэсэн
Тэрнийгээ мэддэггүй юм
Магадгүй уйлаагүй ээ...
Хүн төрөлхтөн хэмээх номонд
Сонирхолтой ч биш, сонирхолгүй ч биш
Гэвч хааяа даа номын хуудас сөхнө
Амьдрал хэмээх хоттой
Би ойрч биш, хол ч биш
Гэхдээ жаахан зайдуу!
А. Батсайхан, 2009 он Улаанбаатар хот.
Сайн байна уу, хайрт минь. Хүн хэн нэгнийг "хайрт минь" гэж дуудах эрхтэй бол би л чамайг тэгж дуудах хамгийн их эрхтэй хүн. Би чамд зуу зуун захиа илгээж байсан ч энэ бол хамгийн сүүлчийнх. Учир нь би үүнийг бичиж дуусмагц амиа хорлохоор эргэлт буцалтгүй шийдсэн. Чамдаа бичсэн сүүлчийн захидлаа харанхуй хар гяндангийн нааран дээр бичих хувь зохиолтой байж. Энэ захиа чамд хүрэх эсэхийг, чи минь зүрхэлж унших эсэхийг би даанч мэдэхгүй нь юутай гачлан. Энэ хорвоо дээр чамайг надаас илүү хайрлах аавын хүү байхгүй, даанч чи миний хайрын хэр хэмжээг зөв үнэлэхгүй л дээ. Гяндангийн бараан ханан дээр чиний минь дүр гэрэлтэн харагдаж, би хойд насандаа чамайгаа заавал хайж олно гэж бурхан тэнгэрт залбирч байна. Ер нь чамтайгаа танилцаагүй байхдаа би яаж амьд явж чадаж байснаа бодоод бодоод олдоггүй юм. Чамтай танилцахаасаа өмнө би айлын хамгийн сайн хүүхэд, сургуулийн тэргүүний оюутан, хэн бүхний хайртай хүн байснаа бодохоор гайхмаар ч юм шиг. Гэтэл одоо ингээд нийгэмд ад үзэгдсэн онц аюултай гэмт хэрэгтэн гэгдэж байх гэж. Намайг сурлага сайтай, чамайг урлагийн авъяастай, биднийг их сургуулийн урдаа барьдаг оюутан хэмээн төгсөлтийн хонхны баяр дээр зөвхөн чи бид хоёроор сүүлчийн хонх цохиулж билээ. Чамтайгаа танилцсан тэр сайхан мөч одоо хүртэл сэтгэлд юутай тодхон. Би тэр цагаас хойш өдөр бүр чамдаа чин сэтгэлийн үгтэй захидал бичих болсон. Анхны болзоондоо би чамд ерэн есөн сарнай бэлэглэснийг санаж байна уу? Би чамайгаа хорвоогийн хамгийн аз жаргалтай эмэгтэй болгох гэж хичнээн их зүтгэсэн билээ, гэтэл чи миний итгэлийг даанч их хөсөрдүүлсэн дээ. Анхны болзоондоо чиний хэлсэн үг бүрийг санаж байна. Чи тэгэхэд "Чи архи ч амсахгүй, тамхи ч татахгүй, тэгээд дээр нь хосгүй онц суралгатан, үнэхээр супер залуу юм аа" гэж хэлээд ялдамхан инээж байсан шүү дээ. Үнэхээр ч би хундага архи уулгүй, ширхэг тамхи татаж үзэлгүй хорвоог орхиж байна. Найз нь чамтайгаа бударсан цастай үдшээр зугаалж яваагаа зүүдэндээ дүрслэн үзэж уулзахын горь үл тасарнам. Чи минь хичнээн сайхан бүсгүй билээ дээ. Би чамтай нэг гэрт орох хүртлээ өглөө оройдоо орцны чинь үүднээс барааны газар зогсоод ямар сэжигтэй хүн орж гарахыг танддаг байлаа. Юмыг яаж мэдэхэв, чамд минь муу санасан хүн байх ч юм билүү. Намайг сургуулиа төгсөхөд гадаадын хоёр ч сургууль тэтгэлгээр магистрт суралцуулахаар урихад би татгалзсан хариу өгснөө чамаасаа нуусан юм. Яагаад гэвэл чи намайг суралц гэж ятгахаас, би чиний үгнээс зөрөхөөс, үнэндээ бол чамайгаа алдахвий гэж айсандаа л тэр. Гэлээ ч гэсэн би гайгүй компанид сайн цалинтай албанд орсон, чи л харин тиймэрхүү ажилд орсон нь бидний ирээдүйг балласан байж мэднэ. Хайрт минь би байр хөлсөлчихөөд шалаар дүүрэн, ороор дүүрэн улаан сарнай зулаад чамайгаа угтсаныг санаж байгаа биз дээ? Чи бид хоёрын анхны шөнө бол ёстой хэн хэнийх нь анхны шөнө, мартагдашгүй алтан дурсамж байлаа. Энэ хорвоо дээр чи бид хоёр шиг аз жаргалтай хос байсан гэж үү? Би чамдаа өдөр бүр гэнэтийн бэлэг барьж, чамайг надаас хагацаж чадахгүй болтол дасгах гэж хичээдэг байж дээ. Чинийхээ нимгэн цамцыг хармаалан ажилдаа явж бусдын нүдийг хариулж байгаад үнэрлээд хачин их тайтгарна. Бид хоёрын харилцаа хямарсан явдалд зохих хэмжээгээр миний буруу бий л дээ. Чи анхны цалингаа аваад ажлынхантайгаа наргиж оройтохоор чинь тэсэлгүй чамайг нүдэж орхисон. Дараа нь бас найз охидтойгоо байна гэж хэлээд утсаа унтрааж алга болоод ирэхээр чинь аяга шидэж толгойг чинь хагалсан. Надаас өөр хүн байсан бол чамайг алж ч мэдэх байлаа. Чи минь даанч дэндүү савсаг зантай даа. Би урьд өмнө өөрийгөө эмэгтэй хүн зодож чадна гэж төсөөлөө ч үгүй. Тэр бүү хэл эрчүүдтэй ч цөөхөн гар зөрүүлсэн. Гэтэл эргээд бодоход би чамд хэд хэдэн удаа гар хүрсэн байна, би үнэхээр адгийн амьтан юм аа. Найз нь чамдаа яах гэж гар хүрэв дээ гэж маш их харамсдаг, үнэн шүү хайрт минь. Чи надад гомдоод гэр лүүгээ харих тоолонд чинь би өөрийгөө зүхэж, чамайгаа буцааж авчрахын төлөө бүхнийг хийдэг байж билээ. Миний найз ч гэсэн өөрийнхөө бурууг ухамсарладаг байлгүй дээ. Чи ажлынхаа нэг бус залуутай унтаж хэвтдэг байсныг баримтгүй ч гэсэн би мэдэрдэг юм шүү. Ямар хүний толгойд гэр бүлээ араар нь тавих тэнэг бодол ордог байна аа? Хайр бол маш ариухан, тэгээд бас эмзэг юм шүү. Тийм ч учраас би чиний зурагнуудыг нэг бүрчлэн үзэж эрэгтэй хүн бүрийг "хэн юм бэ, ямар учиртай юм" гэж асуудаг байлаа. Гоёж гоодоод өглөө ажилдаа явахдаа чи нэг л сэжигтэй. Уг нь би чамайг бусдаас дутаахгүй гэсэндээ үнэтэй цайтай хувцас хунар, гоёл чимэглэл авч өгдөг, бүх орлогоо зөвхөн чамайгаа баярлуулахын төлөө зарцуулдаг байсан. Гэхдээ найз нь чиний хувцас хунарыг шалгадаг, үнэрлэж үздэг, утасны жагсаалтыг чинь хянаж сэжигтэй этгээд рүү залгаж үздэг байсан нь зөвхөн чамайг хайрласан сэтгэл юм шүү. Чамайг ажлаас чинь тосож тэвэрмэгцээ гэзэг үсэнд чинь ямар нэгэн үнэр шингэсэн эсэхийг сайтар нягтална, хайр гэж үнэхээр агуу шүү. Найз нь чамайгаа хамт олныхоо дунд нэр хүндтэй байгаасай гэсэндээ ажлаа тармагц ажил дээр чинь очиж танайхны цэвэрлэгээ, засварын ажил юухан хээхэнд тусалдаг байлаа. Харин нэг удаа утсан дээр чинь Баяраа ч билүү нэг танихгүй дугаар байхаар нь залгаад хэрэлдэх гэсэн чинь танай дарга, эмэгтэй хүн байж бөөн инээдэм болоогүй юу. Тэр бол чамайг мэдээж эвгүй байдалд оруулсан, аргагүй миний буруу байсан. Би ажил руугаа гарч явахдаа орц руу сэжигтэй хүн зөрж орвол хэсэг хугацааны дараа заавал гэр лүүгээ эргэн орж авдар шүүгээний араар хайдаг байсан нь үнэн, энэ бол миний чамд хайртайн нотолгоо, өөрийгөө тайвшруулах эм байсан юм. "Хайртай бол хартай" гэдэг биз дээ, гэхдээ би чиний хэлдэг шиг тийм их хартай хүн биш шүү дээ. Гагцхүү би чамтайгаа хоёулхнаа байхдаа л аз жаргалын туйлыг мэдэрдэг. Үнэнийг хэлэхэд найз нь чамаас салгуу байх мөч бүр амар тайван сууж чадахгүй элдэв муу юм төсөөлж боддог байжээ. Нэг тийм урт үстэй, өтгөн хар хөмсөгтэй залуутай хөлс нь урсчихсан, учир зүггүй сексдэж байгаа чинь нүдэнд харагдаад хэцүү байдаг юмаа, найзыгаа зөв ойлгоорой. Тэр залуу эгээ л боол эмийг эдэлж буй мэт үс гэзэгнээс чинь зулгааж, орилуулж чарлуулан чиний минь үйлийг үзэж байдаггүй юу. Тэгээд л чамд минь санаархсан хэн ч болов өөртөө гомдох ёстой гэж хэмээн биедээ хутга авч явах болов. Тэр нэг гайтай үдэш чамайг ажлаас чинь тосоод харьж явтал чи нэг сэжигтэй нөхөртэй толгой дохиж мэндлэхээр миний ямар их уур хүрсэн гээч. "Энэ муу хэн юм бэ?" гэтэл "Зүс таних хүн байна, толгой дохихоор нь би ч бас мэндэлчихлээ" сандарч хариулсан. Та хоёр ямар ч байсан учиртай юм байна гэдгийг би ойлгомогц шууд гүйж очоод тэр залуугийн араас хутгалсан, үүнийгээ би зөв гэж боддог. Би ямар та хоёрыг зөнд нь орхичихоод Тунгалаг Тамирын Галсан шиг эргүүтэх ёстой юу? Ингээд найз нь чинийхээ савсаг зангаас болж аавын хаалга татав аа. Намайг чи шоронд байхад ганц удаа эргэж ирлүү? Шүүх хурал дээр чи тэр залуутайгаа ямар ч холбоогүй, залуу чинь ч чамайг танихгүй гээд та хоёр харилцаагаа нуух гэж мундаг жүжиглэв ээ. Өө тэгээд бас юу гэсэн бэ, намайг хардах донтой, үргэлж зодож нүддэг, гэр бүлийн хүчирхийлэл хэрэглэдэг гэсэн үү? Чи өөрийнхөө хормойн донг дэлгэж шившиг болохоос ичсэндээ намайг золиосолсон биз дээ? Чиний буруугаас болж таван жилийн ял эдэлсэн ч найз нь чамайг сэтгэлийн угтаа цагаатгасан юм шүү. Харин ч би тэр залууг алаагүй тулдаа, сайн хүмүүжигч байсан тулдаа хугацаанаасаа өмнө суллагдсан юм. Би шоронгийн таван жил өдөр нь бүтэн ухаангүй, шөнө нь бүтэн нойргүй яаж тарчилж байснаа бодохоор одоо ч яс хавталзаж байна. Надад шоронгийн хоол амтгүй биш, атаманы дарамт аюултай биш, ялын ажил хүнд биш, яртай наар хатуу биш, чамаасаа хол байх л юу юунаас илүү аймшигтай байлаа. Чамтай хамт амьдрана гэсэн найдваргүй шахам мөрөөдлийнхөө хүчээр л би амьд гарсан. Чамтай уулзана, чамтай учирна, чамтай хамт амьдарна гэдэг итгэл минь ёстой л хонгилын үзүүрт бүдэгхэн сүүмэлзэх гэгээ байж дээ. Чи тэгэхэд яалаа, надад ганц захиа бичлүү? Би чамайг хүнээр сураглуулсан чинь нүүгээд алга болсон, утас шөрмөс, бүх юм чинь солигдсон. Чи яасан гэж чамайг хайрласны минь төлөө надаас нуугдаж, дүрвэж байдаг юм бэ хөөш? Төрөлхийн банзал хүүхэн гэдэг банзал л байдаг юм байна. Би өдийд ном журамтай сайн бүсгүйтэй ханилсан бол их хурлын гишүүн болчих байлаа. Гэхдээ найз нь бүхнийг уучилсан. Би энэ хорвоо дээр хоёрхон зүйлд дэндүү хайртай. Эхнийх нь мэдээж чи, нөгөөдөх нь чамаас өөр хэн байхав дээ. Шоронгоос гараад би чамайгаа ямар их хайлаа. Иргэний бүртгэл, гар утасны операторуудын бүртгэл, найз нөхөд, хамаатан садан гээд хийж болох бүхнийг хийсэн. Гэвч чи олдоогүй, би ч цөхрөөгүй. Үнэндээ шоронгоос гарлаа гээд өчүүхэн төдий ч аз жаргалтай болсонгүй. Бүтэн хоёр жилийн дараа сая чиний халуун мөрөөр орсон. Чи муу тэгэхэд яалаа, хөдөө аймгийн төв дээр нэг маанаг залуутай суучихсан байгаагүй юу. Арай ч дээ, чи миний араар тавьж ханасангүй юу? Яаж тэр муухай хар юмны доор тэлчилж хэвтдэг байна аа. Чи сайхан бүсгүй нь үнэн боловч нийгмийн хонгор биш шүү дээ. Би тэр аймгийн төв дээр, өөрөөр хэлбэл хамар доор чинь та хоёрыг тандаад долоо хоног буудалд байрлаж, амьтан хүнээс мэдээлэл цуглуулсан билээ. Танай гэр бүлийг ч арван хуруу шигээ мэддэг болсон доо. Чи банзалтах мөрөөрөө банзалтахгүй тэр нэг юмнаасаа хүүхэдтэй болохдоо яахав дээ. Хүү чинь хөгшчүүл дээрээ хөдөө гарсныг хүртэл би олж мэдсэн байлаа. Би тэр мангар харыг чинь ажилдаа явсан хойгуур танай хаалгыг сэв хийтэл нээгээд ороход чиний царай ямар болсон билээ. "Үнэн үү?", "Үнээн" гэдэг шиг үхэтлээ айсан, буруугаа мэдсэн, банзал хүүхэн гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн олон дүр зураг нүүрэн дээр чинь давхацсан. Чи тэгэхэд л миний үгэнд орж намайг дагаад явсан бол өдийд бид ямар их аз жаргалтай байх вэ. Найз нь чиний өмнө бүх буруугаа наманчилж, чиний бурууг үгүйсгэж, бүтэн гурван цаг сөгдөн мөргөж чамайг хоргоосон. Чи муу мал шиг хүүхэн яагаад зөвшөөрөөгүй юм бэ? Чамаас өөр хүн байсан бол миний ариун хайрын илчинд уярах л байсан. Танай маанаг харын цайны цаг болж ороод ирээгүй бол би чамайгаа сэнхрүүлж, зөвшөөрүүлэх ч байсан юм билүү. Би аргаа бараад "Чи надгүйгээр ингээд жаргаарай" гэж хэлээд тэр мууг чинь хутгаар сийчиж хаясан. Яасан, одоо чи надгүйгээр аз жаргалтай байгаа биз? Хайрт минь, тэглээ гээд би чамайгаа дахиад л уучилсан. Үнэн хайр гэдэг өгөөмөр байдаг юм байна. Надаас өөр хэн ч байсан чам шиг засрашгүй банзал хүүхнийг олон дахин уучлана гэж үгүйг мэдэж байгаа биз дээ? Одоо би нэг л зүйлд маш их, гэхдээ бүр хачин их харамсаж байна. Тэр хар өдөр би тэнэг залууг чинь биш чамайг алчих байсан юм. Тэгсэн бол одоо наранд гарах сар жилээ тоолоод сэтгэл амар хэвтэж байхгүй юу. Би хорин таван жилийн ял авсан, тавыг нь гянданд эдэлнэ, тэгээд л дэглэм буурч эхэлнэ. Надад гараад ирвэл гараад ирэх нас ч байна, яс ч байна. Чи даанч хором мөч бүхэнд эд эс бүхэнд минь бодогдоод, би чамайг агшин бүр мөрөөдөн тарчлаад нэг үгээр хэлбэл амьдаараа галзуурч байна. Хайрт минь, хүй нэгдлийн үед амьдарч байсан бол юутай сайхан бэ? Би чамайг надтай булаалдах хүнгүй болгохын тулд урж тасдсаар үртэсгүй болтол иднэ. Тэгээд бид хоёр үүрд мөнх нэгэн биед сүлэлдэн оршиж ёстой санаа амар жаргах биш үү? Энэ өдрөөс эхлээд миний сүнс үргэлж чиний дэргэд байгааг санаж элдэв залуусаас хол байгаарай. Миний сүнс авсан дотроос гарч ирээд чиний алхам бүрийг шиншлэнэ шүү. Би яг одоо чамайг нөгөө урт үстэй, өтгөн хар хөмсөгтэй залуутайгаа галзуу секс хийж байгааг мэдэрч байна шүү, чи намайг хэзээ ч хуурч чадахгүй байгаа биз? Болихгүй бол урт үст та хоёрыг давхраар нь орон дээр чинь хадна шүү. За найз нь муухай үгээр захидлаа дуусгаад яахав. Дахин хүнтэй суулгүй, завхайралгүй, хүүгээ хүн шиг хүн болгоорой. Баяртай, хойт насандаа уулзъя. Би одоо захидлаа нааж, өмд цамцаараа өөрийгөө дүүжиллээ. Чамдаа хамгийн сүүлийн хэлэх үг бол "Би чамдаа хязгааргүй их хайртай".
Эзнээ Хар хот 2011 он До.Болдхуяг
Гэхдээ танайх гурван давхарт
Манайх дөрвөн давхарт
Чи үргэлж надаас дэгжин байсан
Ямбаны хувцсандаа баглуулж явахад чинь
Чи үргэлж надаас ёсорхуу байсан
Амсаж ядан нэрлэхэж байхад чинь
Амттаны дээдийг зооглож явлаа
Чи үргэлж надаас бүрэг байсан
Сонингийн хайчилбар үнсэж байхад чинь
Согоо шиг охидыг чангааж явлаа
Чи үргэлж надаас зоригтой байсан
Шарвалзах сүүлээр дутан зусарддаг хүнд чинь
Шал согтуу очоод агсам тавьж явлаа
Чи үргэлж надаас ухаалаг байсан
Ихсийн өмнө тугалган цэрэг шиг зогсоход чинь
Эрх чөлөөний хундаганд сархад сөгнөж явлаа
Чи үргэлж миний дээр байсан
Чи үргэлж миний дээр байдаг
Чи үргэлж миний дээр байх болно
Улаанбаатар 2007 он До.Болдхуяг
-0-
Хүмүүс бүгд харь санагдахад
Хүсэлт тэднийг зүрх сэтгэлдээ нуунам
-0-
Сайн ганц найзаа мартаж санаад уджээ
Санаа амгалан тэр минь хойлгын найранд ирсэнгүй
-0-
Эрх чөлөө гэдэг үгийг хогийн сав руу шидэхэд
Эмгэн болсон садан минь зүрхэн дээрээ тослоо
-0-
Алдагдсан эрх чөлөө минь эргэн ирэхэд, эргэн олдоход
Амьд байх сан, амьд л байх сан би...
-0-
Хөшиг хаагдахад үзэгдэл төгсөөгүй гэж
Зөрүүдлэн ганцаар үглэхэд
Хөнөөлт цагийн догшин бүрээ
Хаа нэгтээ дуурсах нь содон
-0-
Зоримогоос минь айчихсан
Золгүй хайртаа санахад
Инээмсэглэлээ нуусан хавар цагийн
Идэрхэг хуурай салхин гандаад...
2001 он Б .Занданхүү
Бүх охид хөгшрөхгүй л юм бол
Би үргэлж дурлах л болно
Хамгийн сүүлчийн арван наймтыг ч
Хамгийн анхны хайраар хайрлана
Дугаарлах тоогүй жижигхэн зүрхэнд минь
Тоолж барахгүй бусдын дүрийг орхиод
Томхон жаазанд өөрийгөө мөнхөл дөө
Хурууны чинь хээ зүрхны минь үрчлээтэй тохирч
Хувь заяа бид хоёрыг түлхүүр цоож шиг бүтээсэн
Зайг нь хэмжишгүй жижигхэн зүрхний минь
Залуухан судсаар тархинд минь хүр дээ
Хайр сэтгэл, даршилсан ногоотой адил
Хайран амьдралыг амталсаар л байнам
Гомдох зүйл нэгээхэн ч алга
Гоо сайхныг мэдэрсээр л байнам
Зүүнбаян-Улаан 2011 он. Ш.Цэрэнпил
Уйлмаар л гэхдээ уйлах эрхгүй чиний төлөө
Урвалт миний үгийн санд гэхдээ чи мэдрүүлсэн
Шаналхад үхсэн эд , эс бүр гэхдээ чамд биш
Сайхан өдрүүд зөндөө байсан гэхдээ чи хуурамч
Боддог хэн ч мэдэхгүй миний зүрх
Бороо шиг өнгөгүй би мэднэ чиний дотор
Сэтгэл дэндүү өрөвдөлтэй яг чам шиг
Сэрэлгүй унтаад л баймаар зүүд ч юм шиг
Тулх цэг байсан одоо алга чи унаж мэднэ
Туулах зам хоёр салсан би луужин биш чи төөрч магад
Над дээр чамайг нэмхэд хариу нь хайр гарсан
Тэр буруу байсан , би муу авсан
Нар цагтаа мандсан тэр зөв байсан
Би амьдарсаар байгаа
Салхи бас зөөлөн үгс хааяа зүүд байдаг
Сар өдөр
өнгөрсөөр л чиний үнэр бүдгэрсээр л...
Ц.Саруулбилэг
Хэн нэгэн ямар аниргүй юм бэ
Хэзээ чамтай уулзах юм бэ
Нэг , хоёр , гурав дотороо тоолно
Чи алга үгүй ээ урьд нь ч байгаагүй
Чи надтай учрах болоогүй
Хэн нэгэн ямар харанхуй юм бэ
Хэзээ чамайг харах юм бэ
Дөрөв , тав , зургаа
Дөнгөж сая чамайг зүүдэллээ
Дүрийг чинь сэрээд л мартчихлаа
Ц.Саруулбилэг
Хонинд явсан хүү
Хорхогны чулуу атгаж хариад аавдаа загнуулдаг
Хонгор азаргатай адуу зэрэглээ самчин ус руу цувдаг
Нүүдлийн шувууд нь эргэж буцсаар хавартаа золгодог
Нуур нь гэвэл далайгаас дутуугүй давалгайлж байдаг
Амин холбоотой хүслийн цэнхэр Ачит нуур минь ээ
Ганц худгаас хашиж тогтсон домогтой
Газрын хишиг Ачит нуурын хөвөөнд
Өлгийдөө томдож өрлөг даахиа үргээлгэж
Өлөн дээр нь өнхөрч хужир амталж өссөн би
Ай да хүй дарсан Алтанхан нутаг минь
Хүслийн цэнхэр Ачит нуур минь ээ
Увс аймаг Ховд сум, 1993 он
Ж Баасанжав
Алаг дэлхийд үдлээд буцсан бурханы үрэлбай
Арван хоёр үр төрүүлсэн ачтай эжий
Ачит нуурын мандлаас дээшээгээ ургасан цэцэг эжий
Арван тавны саран дээрээс үрийнхээ заяаг түшсэн харуул эжий
Миний найз гэж бид бахархах, хүүтэй эжий
Мэндийн цэнхэр хадаг хөргөн дээрээ залуулах хүндтэй эжий
Бууж мордох нутгийн олонд
Бурам шиг цайтай өглөг эжий
Бүжин үр мэндэлж, өвгөд буцахад
Нулимс унгах эмзэг эжий
Миний найз гэж бид бахархах, хүүтэй эжий
Мэндийн цэнхэр хадаг хөргөн дээрээ залуулах хүндтэй эжий
Намар намрын шувууд буцахад, хүү нь үгүйлэх эжий
Нас нэмж ухаан төлжихөд улам үгүйлэх эжий
Наадан тоглож өссөн найзы минь бурхан эжий
Найраг шүлгээрэ эжийд тань зул барья даа найз минь
Увс аймаг Ховд сум, 1994 он
Ж Баасанжав,
Үнэндээ би ер ойлгохгүй байнa
ӨМАҮИС-ийн Докторант Тайж овогт Дашзэвэгийн Цогоо. Улаанбаатар хотод төрсөн. ШУТИС-Эрчим Хүчний Инженерийн Сургуулийг “Цахилгаан системийн инженер” Удирдлагын Академийг “Төрийн удирдлагын менежер” мэргэжлээр төгссөн. ӨМӨЗО дахь Монгол Иргэдийн нийгэмлэгийн УЗ-н гишүүн, БНХАУ дахь Монгол Оюутны Нэгдсэн Холбооны УЗ-н гишүүн, 2011 оноос эхлэн Хөх хот дахь Монгол Оюутны Холбооны даргаар сонгогдон ажиллаж байна. e-mail: (tsogoogiin@yahoo.com
ОЮУНЛАГ МОНГОЛ СЭРТҮГЭЙ
Төрт ёсыг дэлхийд тунхагласан
Түүхт их Хүннүгийн үр сад
Мандан буурч сэрж явсаар
Мянган оныг ардаа үдсэн ч
Оюун билэгт хөвгүүдийнхээ
Омог сүрээр мандан бадарч
Орчлон дэлхийн талыг эзэлсэн
Дийлдэшгүй аугаа, тэнгэрлэг түүхтэй
Зуунаар тоологдох урт хугацааг
Зовлон зүдгүүрт нухлагдан туулж
Уулнаас цааш газар үгүй гэж
Урагшгүй дорой ядарч явсан ч
Алсын уулнаас цааш сэтгэж
Ахан дүүсээрээ нэгдэн нийлж
Ардын хувьсгалыг хийж чадсан
Аймшиггүй зоригтой, баатарлаг түүхтэй
Хувийн өмчийг илүүд үзэж
Хүний эрхийг хаан боогдуулж
Таван жилээр хөгжлөө томъёолж
Төлөвгөөгөө биелүүлж зүдэрч явсан ч
Хөгжлийн түүхтэй мөр зэрэгцэн
Хувьсгалыг түүхэндээ цусгүй хийж
Хүний эрхийг тунхаглаж чадсан
Халдашгүй дархан, ухаалаг түүхтэй
Тэнгэрлэг түүхийн улбааг
Баатарлаг үргэлжлүүлж чадах
Ухаалаг залуус Монголд
Ус агаар шиг хэрэгтэй
Аугаа зоригтой дархан улс минь
Алдаж ч байсан онож ч явсан
Авъяаслаг олон залуус минь одоо
Ахин мандах цаг бидэнд ирлээ
Мэдлэгийг үнэлж оюунаар дайтдаг
Мянган эхэлж арваад оныг үдлээ
Монгол гэдэг аугаа нэрээ
Мянганаас мянганд уухайлан алдаршуулъя.
2012 он Хөх хот
НАЙРАГЧ НӨХӨДДӨӨ ӨРГӨХ ШҮЛЭГ
/Элэглэл/
Шүлгийн цоморлигоо гаргаж түмнээр хүндлүүлсэн
Шүлэгч найрагч нар минь олноор цугласан байна
Найрагч нөхдийнхөө заримыг шүлэг болгон уншвал
Надаас төрөх бадгууд дараах янзтай байна
Хундагаагийн “Тарьдаг модод” нь төгөл болон ургахад
Хуучны анд Цээкү нь тэнд “Дөрвөн улирал”-аар зугаална
“Шувуутай цүнх”-тэй Үржээ “Өөртөө үнэнч үлдэх”-эд
Шулуун зантай Болдоо нь “Жаахан Амбуунаа”-гаа дурсана
Хундагаа, Цээкү, Үржээ, Батсайхантай намайг
“Хөх хотын хавар” наадамд өрсөлдөхөд
“Чи түрүүлж болохгүй ш дээ Цогоо” гэж
“Чинад нууцхан сэтгэл” нь догдолж байгаадаа Болдоогийн минь
Би ямар Хундагаа шиг “Зовлон шиг охид”-той учраад шаналж явсан биш
Би ямар Цээкү шиг “Чиний хайрын томъёо”-г гаргах гэж гашилж явсан биш
Би ямар Үржээ шиг “Шүлгээр дарс сөгнөн” уучихаад халуурч явсан биш
Би ямар Болдоо шиг “Дүүмэдхэн” бүсгүйд дурлачихаад шатаж явсан биш
Би зүгээр л ороод ирсэн онгодыг шүлэг болгон тэрлээд
Бодол санаагаа бусдад үгээр эрхилэн ойлгуулж
Хүний сэтгэлийг хэдийгээр хөдөлгөж ер чадахгүй ч
Хөнгөн бийрийн үзүүрээр утга зангидах гэж хүссэн юм
Найргийн наадмын чинь түрүүг авах гэж би ирсэнгүй ээ
Намайг мэдэхгүйд нь өөрийгөө зарлан тунхаглахаар ирлээ
Найргийн энэ наадмыг даваа бүрээр цолловол
Найраагүй авах цол минь арслан гарьдын энтэй шүү
Бусдын өмнө шүлгээ унших боломж олдсон болохоор
Та нарынхаа тухай шүлэг бичиж саваагүйтэж орхилоо анд чинь
Уучлаарай нөхөд минь та нар бол олондоо нэртэй авъяаслаг найрагчидаа
Улаан дэвтэр дэх найргийн ертөнцдөө Би Дорнын их агуу найрагч шүү
2011 он Хөх хот
Манай энэ удаагийн амралтын буланд 2011 оны Болор цомын эзэн яруу найрагч До.Болдхуяг уригдан оролцлоо. До. Болдхуяг 2000 онд “Миний жаахан Амбуунаа”, 2005 онд “Чинад нууцхан сэтгэл”, 2007 онд “Эсэруагийн охины хоолойн чимэг”, 2009 онд “Хундага сарны онгод”, 2011 онд “Мянган оны хойно” зэрэг шүлгийн түүвэр хэвлүүлж уншигчдын гар дээр тавьсан юм.
Юуны өмнө танд энэ өдрийн мэнд хүргье. Холоос ирсэн хүнээс шинэ сонин юм дуулах хэрэгтэй гэдэг дээ. Та Өвөр Монголд суралцаж байгаад амралтаараа ирчихээд байгаа гэсэн.
- Би Өвөр Монголын Их Сургуулийн Монгол Судлалын Дээд Сургуульд археологийн чиглэлээр докторантурт суралцаж байгаа. Хажуугаар нь кирилл үсгээр хэвлэгдэж Монгол улсад тархдаг “Солонго” сэтгүүлд редактор, Өвөр Монголын Монгол Одон Телевизийн Солонго дэлгэцийн “Номд мөргөмү” буланг хөтөлдөг юм. Үүгээрээ Улаанбаатар, Хөх хотод шинээр хэвлэгдэн гарсан номыг үзэгчдэд танилцуулдаг. Одоо өвлийн амралтаараа монголдоо шинэлэх гээд л ирчихсэн байж байна даа. Шинийн 2,3-аас буцах санаатай.
Хамгийн сүүлд ямар ном гаргасан бэ? Уран бүтээлийн сонин сайхнаасаа хуваалцаач.
- 1 дүгээр сарын эхээр би Бээжинд очиж Өвөр Монголын нэрт яруу найрагч Шарайд Дүүрэнжаргалтай хамтран Өвөр Монголын шилдэг яруу найргийг эмхэтгэж байгаад ирлээ. Антологи маань энэ ондоо багтаж гарах байх. Би өмнө нь Өвөр Монголын яруу найргаас Э.Болдын “Хөх нулимстай тэнгэр”, Т.Энххадын “Олон булгийн цуваа”, Т.Галбаатарын “Нэг л өдөр бурхан өгүүлрүүн”, Ц.Цолмонгийн “Цэцгийн салхи” , Ё.Эрдэнэтогтохын “Дөмөн”, П.Санаагаравын “Орчлонгийн ёс” М.Оюунгоогийн “Баргажин” зэрэг зэрэг номыг кирилл монгол бичигт хөрвүүлж Улаанбаатар хотноо хэвлүүлж, тархаасан.
Хэдийгээр миний Өвөр Монголыг зорьсон гол зорилго мэргэжлээрээ эрдмийн ажил бичиж хамгаалах явдал боловч яалт ч үгүй уран зохиолд дуртайн, яруу найрагт хайртайн эрхээр Алаг махны тасархай Алтан ясны хэлтэрхий болсон өвөрлөгчдийнхөө уран зохиолыг ойлгохсон, ойлгосноо бусадтай хуваалцахсан гэсэн чин эрмэлзлэлээр эдгээр номыг гаргасан. Өвөр Монголд зохиолч, яруу найрагчидтай нөхөрлөөд явж байхад манайхан Өвөр Монголын яруу найргийг сайн мэддэггүй юм байна, сайн сайн яруу найрагч, зохиолчид байдаг юм байна гэдгийг илүү сайн ойлгож, мэдэрсэн. Нийт Монгол үндэстний уран зохиолыг хэрвээ далайтай зүйрлэх юм бол тэр далайд цутгаж байгаа нэгэн том цутгал, мөрөн гол нь Өвөрмонголын уран зохиол, яруу найраг байсаар ирсэн, байх ч болно.
Тиймдээ ч Өвөр Монголын шилдэг яруу найргийг эмхэтгэж антологи гаргахаар болсон. Жишээ нь Г.Аюурзана бол утга зохиолын өндөр боловсролтой хүн учраас номондоо “Монголын сонгомол яруу найраг” гэсэн нэрийг өгөх зэргийн зориг бол тэр хүнд бий. Харин миний хувьд бол би мэргэжлийн уран зохиолын шүүмжлэгч биш. Зүгээр л өөрийнхөө мэдрэмж, дур сонирхлоороо эмхэтгэсэн номондоо “Миний дуртай шүлгүүд” гэсэн нэр өгөх санаа байгаа. Нийтдээ 100 гаруй зохиогчийн нэрс гаргачихаад байна. Ямар ч байсан овоо жинтэйхэн юм болох байх гэж бодож байгаа. Энэ нь хоёр орны ард түмний соёлын харилцаа, тэр дундаа уран зохиол яруу найргаар бие биенээ ойлгоход өчүүхэн ч гэсэн тус нэмэр болох байх гэж итгэж байна.
Өнгөрсөн жилийн “Болор цом” Архангай аймагт болсон. Ээж тань Архангай аймгийн хүн байхаа. Таны олон шүлэг мөн энэ аймагт байхад тань төрөн гарч байсан гэсэн. Тэгэхээр та Архангай аймагтай ямар нэг сэжмээр холбоотой байх нь ээ?
- Яахав манай ээж Архангай аймагт төрсөн хүн л дээ. Гэхдээ аль багаасаа Архангай аймгаас гараад явчихсан. Би өөрөө Улаанбаатар хотод төрж, гурав дөрөвдүгээр хороололд төрсөн. Хэрвээ аль нэг аймгаар овоглох ёстой бол би аавынхаа талаар Завханаар овоглох ёстой. Тийм ч учраас зохиолчдын дунд Завхан аймгийн Алдархаан сумын Богдын голын уугуул гэж явдаг хүн.
Манай зохиолчдын дундаас намайг хэн нь ч ээж нь Архангай аймгийн хүн гэж мэдэхгүй. Намайг “Болор цом” авсны дараа тайзан дээр үг хэл гэхээр нь “Би Улаанбаатар хотод төрсөн. Аав минь Завханых, ээж минь Архангайн хүн” гэж өөрийгөө танилцуулсныг зарим сэтгүүлчид мушгиж Болор цомын эхний гурван байрыг Архангайнхан авсан гэж хэл ам гаргасан юм. Миний ээжийг Архангайн хүн гэж үзэгчид, шүүгчид, зохиолч яруу найрагчдын аль аль нь огт мэдэхгүй байсан.
Таныг Болор цом дээр уламжлалт ахуйн шүлэг уншлаа гэж бас зарим хүмүүс шүүмжилж байсан. Магадгүй нэг талаараа энэ нь зарим яруу найрагчид “Болор цом”-д, “Болор цом”-ын шүүгчдэд зориулж шүлэг бичсэнээ уншлаа гэж үзээд байх шиг байдаг юм?
- Би өөрөө “Болор цом”-д их цөөхөн орсон л доо. Тэр “Болор цом”-д зориулж шүлэг бичдэг, яадаг ийдэг нарийн учрыг сайн мэдэхгүй. Ойрын хэдэн жил шүлгээ өгч байсан ч тэнцэж байгаагүй. Би нэг л удаа “Болор цом”-д зориулж шүлэг бичсэн. Тэр нь 2000 оны “Болор цом”. Тэр жил бүх оролцогсдыг эхний даваанд “Зүүд”-ний тухай, хоёрын даваанд “Чөлөөт сэдэв”, гурав дахь даваанд “Эх орон”-ы тухай, дөрвийн даваанд “Нууцхан сэтгэл”-ийн тухай шүлэг бэлдэж уншуулах өвөрмөц шийдвэр гарсан юм.
Би “Зүүд”-ний тухай шүлгээрээ нэг давж шилдэг арван зургаад үлдэж байлаа. Түүнээс биш “Болор цом”, ер нь аливаа наадамд зориулж шүлэг бичдэггүй, харин өөрийн нэгэнт бичсэн шүлгээсээ сонгож уншдаг. Монгол хэл шүлэгт уламжлалт шинж байж мэдэх боловч ахуйн шүлэг гэдэгтэй би санал нийлэхгүй. Ер нь уламжлал шинэчлэлийн залгамж холбоо болсон шүлэг бичнэ, уншина гэдэг гэмт хэрэг биш, болохгүй зүйл огтхон ч байхгүй гэж санадаг.
Яруу найргийн бүлгэмүүд манай утга зохиолын аль ч цаг үед байсан. Сүүлийн үед ч гэсэн яруу найргийн бүлгэмүүд төрж байна. Таны хувьд ч гэсэн Өвөр Монголдоо үзэл бодол, хүсэл зориг нэгтэй залуусаас бүрдсэн яруу найргийн бүлгэмийн гишүүн гэж дуулсан?
- Би саяхан интернэтээс нэг юм уншсан юм. Түүн дээр “Ийнхүү Болор цом-ыг 90 оны мөнгөн үеийнхэн ч авсангүй. Шинэ үеийн шинэ мянганы залуус ч авсангүй. Саармаг үеийнхэн авчихлаа” гэж бичсэн байсан. Би оюутан байхдаа сургуулийнхаа “Шинэ мянганыхан” хэмээх утга зохиолын дугуйланд явдаг байсан юм. Одоо бол П.Батхуягийн шавь нар өөрсдийгөө “Шинэ мянганыхан” гэж нэрлээд байгаа юм билээ. Уг нь тэднийг 2010-аад оныхон гэвэл үнэнд ойртоно. Би энэ нэр томъёог булаалдаад байгаа юм ч биш л дээ.
Гэхдээ манай үеийнхэн 2000-аад оны үеийн оюутан болж Улаанбаатар хотноо цуглан мянган солигдох үед уран зохиол, яруу найргийн амьдралд хүч түрэн орж, өөр өөрийн өвөрмөц дуу хоолойгоо хадааж байсан юм. Манай үеийнхэн гэвэл Л.Ганзул, П.Нямлхагва, Н.Баянмөнх, Ж.Мөнхбат, Б.Хасар, Ш.Лхамноржмаа, Б.Занданхүү, Ш.Анхтуяа, Болорцэрэн гээд олон хүн байна. Тэр үед манай дугуйланг “Шинэ мянганыхан” гэдэг байлаа. Энэ нэр томъёог анх санаачилсан хүн бол өнөөгийн Нацагдоржийн шагналт зохиолч, Мөнгөн цомын эзэн яруу найрагч Пэрэнлэйн Нямлхагва юм. Нямка маань хөдөө тэмээчин байхдаа 2000-аад оны яруу найрагчдыг “Шинэ мянганыхан” гэж нэрлэх юмсан, би тэдний нэг гол төлөөлөгч болох юмсан мөрөөдөж явсан гэдэг. Одоо аль аль нь биеллээ олчихоод байна.
Үнэхээр л бид мянган солигдох үед шүлгээ бичиж, анхны номоо хэвлүүлж, яруу найргийн наадамд оролцож, сонин хэвлэлээр шилдэг шүлгүүдээ нийтэлж байсан юм. Одоо бол би Хөх хотод сурч, амьдарч байна. Тэнд Монцамэ-гийн Б.Занданхүү гэж манай үеийн гайхалтай яруу найрагч бүсгүй бий, шүлгийн нэг, өгүүллэгийн нэг түүвэр хэвлүүлсэн Үржинханд, мөн шүлэг, өгүүллэгийн номоо гаргасан Алтанхундага, сагасан их авъяастай, шүлгийн түүвэр хэвлүүлсэн дүү Ш.Цэрэнпил, өвөрмөц сэтгэлгээний шүлэг бичдэг, мөн л яруу найргийн номоо гаргасан Батсайхан гэх зэрэг юм бичдэг, уран зохиолд хайртай арав гаруй залуу Өвөр Монголд суралцаж байна. Бид “Хөх гудамныхан” нэртэй бүлгэм байгуулсан. Ялгаа байхгүй нутгаасаа хол байгаа улс, уран зохиолыг шинэчилнэ барина гэсэн зорилгоггүй, нэгнийгээ дэмжиж, үзэл бодлоо хуваалцаж гол нь сайн уран бүтээлчид болохын төлөө л нэгдсэн залуус. Удахгүй “Хөх гудамныхан” нэртэй шилдэг өрүүллэг, шүлгийн түүвэр хэвлэгдэнэ.
Зарим яруу найрагчид өөрийгөө “Би уламжлалт ахуйн шүлэг л бичдэг”. Зарим нь болохоор “Би бол сэтгэлгээний л шүлэг бичдэг” гэх зэргээр баригдмал гэх үү, аль нэг хэсэгт өөрийгөө хамруулж ойлгодог. Магадгүй бүр тодотгол нь болчихсон байдаг. Гэтэл яруу найрагч хүнд тухайн цаг үеийн онгод, сэрэл мэдрэмж нь ямар ч байдлаар орж түүнийгээ ямар ч байдлаар илэрхийлэх боломжтой биш үү?
- Би өөрөө бол реалист маягийн шүлэг бичдэг. Манай багш ч гэсэн реализмыг тууштай дэмждэг хүн. Гэхдээ миний бодлоор Г.Аюурзана, П.Батхуяг зэрэг хүмүүс дэмий юм яриагүй шиг, үнэн үг хэлээд байх шиг санагддаг. Би ч өөрийгөө эвдэж хүнд их юм бодогдуулсан сэтгэлгээний шүлэг бичихийг хичээдэг болсон. Гэвч зарим найрагчийн номонд байдаг шиг шүлгүүдийнхээ өмнө “Пост панк шүлэг”, “экзистенциалист шүлэг” гэх мэтийн тодотгол бичсэн нь хачин санагддаг.
Энэ бол зөв арга зам биш байх. Ухаандаа за би нэг шидэт реалист юм уу, пост модернист шүлэг бичье гээд суугаад бичдэггүй байх. Яруу найрагч хүн сэрэл мэдрэмж юуг шивнэж байна тэрийгээ л бичиж, түүнийг нь судлаачид хожим “энэ нь натуралист, тэр нь реалист бүтээл юм” хэмээн ангилж үзэх ёстой гэж боддог. Зарим хүмүүс “Намайг хүмүүс ойлгохгүй ээ. Миний бичсэн юмыг 100 жилийн дараа ойлгоно” гээд хүмүүс битгий хэл өөрөө ч ойлгохгүй юм биччихсэн л байдаг.
Би нэг томоохон урлаг судлаачтай уулзаад ярилцаж байхад ийм ойлгомжгүй зүйл хийдэг урлагийн луйварчид ганц уран зохиол, яруу найрагт бус уран зураг, хөгжим гээд урлагийн бүхий л салбарт байдаг гэнэлээ. Хэний ч ойлгохгүй, өөрөө ч ойлгохгүй зүйлийг бүтээчихээд түүнийгээ урлаг гэж яриад бусдыг, өөрийгөө хуурч мэхлэнэ гэдэг нэг ёсны луйвар шүү дээ. Миний хувьд В.Инжинашийн хэлсэнчлэн хүний сэтгэлийг хөдөлгөж, өвөрмөц мэдрэмж, таашаал төрүүлсэн, хүнд юм бодогдуулах бүтээл хийхийг л эрмэлздэг.
Та ямар дуунд дуртай вэ? Сүүлийн үед ямар дуу их сонсож байна.
- Би чинь дуу хөгжим талдаа их маруухан хүн, ардын дуу, уртын дуугаа сонсох л дуртай даа. Гэхдээ би хотын хүүхэд болохоор орцонд гитар дарж өссөн. Тэр үеийнхээ дуунууд, эстрадын урлагт бас дуртай.
Яагаад дуу хөгжимтэй холбоотой асуулт тавьсан гэхээр би таныг дууны үг бичиж байсан уу гэж л асуух гээд байна л даа?
- Намсрайноровын “Зул цэцэг”, Хурд хамтлагийн “Хайрын салхи”, Voice хамтлагийн “Voice of Mongolia”, Өвөр Монголын Нот-Зам хамтлагийн “Амсаагүй жаргал” гээд цөөн хэдэн дуутай. “Насны намар”, “Намрын дурсамж”, “Сүүдэр цармын цэцэг” шиг түмний сэтгэлд хоногшсон ганц сайхан дуутай болохыг мөрөөддөг шүү. Манай зарим эстрадын дууны яруу найраг их өрөвдөлтэй санагддаг. Яваандаа эстрадын дууны үг рүү орох санаа бий.
Үргэлжилсэн үг рүү хэр орж байна? Өгүүллэг ч юмуу тууж, роман бичих санаа бий юу?
- Байлгүй яахав. Би ирээдүйд үргэлжилсэн үг рүү заавал орно гэж боддог байсан, одоо өгүүллэгүүд бичиж байгаа. Өөрөө орохоосоо гадна найз нөхдийгөө, залуу үеийнхнийг үргэлжилсэн үг рүү ороосой гэж уриалмаар санагддаг. Яагаад гэвэл энэ нь монгол нүүдэлчдийн яруу сэтгэлгээний онцлогийг дэлхийд таниулахад өгүүллэг илүү дөхөм байхгүй юу.
Нөгөөтэйгүүр өнөөгийн хүмүүс шүлэг яруу найргаас илүү богино өгүүллэг уншдаг. Би одоогоор тав зургаан өгүүллэг бичээд байгаа, үргэлжилсэн үгийн хувьд эхлэн бичигч. Хүн 35 хүрч ухааны бяр сууж байж үргэлжилсэн үг рүү орох нь зүйтэй гэж сонсож байсан юм байна. Энэ нь мэдээж хууль биш, заавал тэгэх ч албатай биш.
Гэхдээ энэ үгэнд үнэний хувь бий. Өмнө нь би нэг роман маягийн юм бичиж эхлээд, инернэтээр цувралаар тавьж байсан. Тэгээд төгсгөж чадалгүй орхисон. Учир нь богино өгүүллэг сайн бичиж сураад, дараа нь томоохон хэмжээний зохиол руу орох нь зүйтэй гэдгийг ойлгосон юм.
Яруу найрагчийн онгод хөглөгдөх хором мөч гэж байдаг. Таны хувьд ямар үед үзгээ шүүрч авмаар санагддаг вэ? Ямар үед таны сэрэл мэдрэмж, онгод илүү хөглөгдөх үү?
- Би саяхан өөрийгөө ямар үед илүү шүлэг бичээд байгаагаа нээж олсон. Хүн байгальд, нам гүмд олон цагаар ганцаараа байхаар энэ их хотын үймээнээс холдож өөрийнхөө оюун бодлыг цэгцэлж чаддаг юм билээ. Ер нь тэгээд юм бичдэг ч юмуу, урлагийн мэдрэмжтэй хүн бол олон цагаар ганцаараа байхаар маш их төвлөрч чаддаг юм шиг санагдсан. Сая би Бээжинд байхад хамтарч юм бичиж байгаа дүү маань өдөртөө ажилдаа явчихна. Би өдөртөө ганцаараа ном уншаад, юмаа хийгээд үлдэнэ.
Тэгээд ганцаараа байхдаа хүн өөрийгөө маш сайн цэгцэлж их олон шинэ зүйл төрдөг юм шиг санагдсан. Өмнө нь Архангай аймагт хамаатныхаа ахынд очиж байхдаа их олон шүлэг бичсэн юм. Амралтаараа очиж хонь хариулдаг байлаа. Тэгээд өдрийн ихэнхи цагийг хонь даган ганцаараа өнгөрүүлж байхад их олон зүйл орж ирнэ. Би ер нь бол өөрөө байнга шүлэг бичдэггүй. Өдөр болгон шүлэг бичдэг хүнийг шүлэгч гэхэд би эргэлздаг. Заримдаа бол би хэдэн сар, жилээр ч шүлэг бичдэггүй. Харин заримдаа нэг бичихээрээ өдөрт хоёр гурван шүлэг, долоо хоног сараар бүтэн ном биччихдэг үе ч бий.
Би яг тэр ахындаа байх үедээ “Эсэруагийн охины хоолойн чимэг” номоо сарын дотор бичиж байсан юм. Аль болох л энэ шуугианаас ангид сайхан байгальтай газар, ганцаараа байх үедээ илүү бичдэг юм болов уу. Мөн онгод орох мөчийн тал хувийг нь сэтгэл хөдлөл эзэлдэг гэж боддог. Миний сэтгэл юуг хараад хөдөлдөг вэ гэхээр сайхан байгаль, сайхан бүсгүй, цэлмэг тэнгэрийн одод харах, сайхан хөгжим, сайхан дуу сонсоход сэтгэл илүү их хөдөлдөг. Бас сайхан шүлэг уншаад сэтгэл хөдөлдөг. Ийм л үед онгод минь ордог шиг санагддаг.
Зарим хүмүүс архи уугаад онгод ордог гэж ярьдаг юм. Миний хувьд хааяа хүртчихдэг л байсан. Гэхдээ тийм үед шүлэг бичээд онгод орж байсныг сайн мэдэхгүй юм. Яаж ч бодсон сайн сайхан зүйл, яруу найргийн нарийн сэрэл мэдрэмж архи уусан, оюун санаа нь мансуурсан үед яаж улам илүү хөглөгдөх вэ дээ. Тэгэхээр надад тэр архи уусан үед онгод нь ордог, бичдэг гэдэг үнэмшилгүй, худлаа санагддаг. Яруу найрагч гэхээр л архи уудаг гэсэн ойлголтыг манайхан өөрсдөө төрүүлсэн. Хүмүүс ч тэгж ойлгодог болсон. Гэхдээ энэ бүхэн бидний дараагийн үед өөр болох биз ээ.
Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсан таньд баярлалаа. Цаашдын уран бүтээлд тань гэрэл гэгээт бүхнийг хүсэн ерөөе. Баярлалаа
Ярилцсан Ц.Тамир
Монголын Зохиолчдын Эвлэлийн гишүүн, яруу найрагч Дэлэг овогт Шагдарсүрэнгийн Цэрэнпил Өвөрхангай аймгийн Зүүнбаян-Улаан суманд төрсөн. Чингис хааны нэрэмжит Их Засаг Их Сургуулийг нягтлан бодогч мэргэжлээр төгссөн. Одоо Өвөр Монголын Багшийн Их Сургуульд магистрантад суралцаж байна. Тэрээр 2009 онд "Миний дөрвөн улирал" нэртэй шүлгийн түүврээ хэвлүүлжээ.
e-mail: (sh_tserenpil@yahoo.com)
Зуутраг овогт Жаргалын Баасанжав 1976 онд Увс аймгийн Ховд суманд төрсөн. 1995-1999 онд МУИС-ийн Ховд дахь салбар сургуульд суралцаж Биологич, Биологийн багш мэргэжлээр төгссөн. 2011 оноос эхлэн ӨМӨЗО-ны Тариалангийн Их Сургуульд докторантурт суралцаж байна. Шагнал: -2008 онд Монголын залуучуудын"Тэргүүний залуу" алтан медаль - "Хөх хотын хавар-2012" яруу найргийн наадамд Гуравдугаар байр
/baskajargal@yahoo.com/
Боржигон овогт Цэндсүрэнгийн Саруулбилэг Өвөрхангай аймгийн Хужирт суманд төрсөн. Одоо Өвөр Монголын Багшийн Их Сургуульд эдийн засгийн удирдлага мэргэжлээр суралцаж байна. 2008 онд " Инээдэг бүхэн инээд " нэртэй яруу найргийн түүвэр номоо хэвлүүлсэн.
e-mail: (to_saruul@yahoo.com)
Монгол Улсын Соёлын тэргүүний ажилтан, Болор цомын эзэн яруу найрагч Даян овогт Дорж-Юндэнгийн Болдхуяг Улаанбаатар хотод төрсөн. Завхан аймгийн Алдархаан сумын Богдын голын уугуул. Улаанбаатарын Их Сургуулийг түүх судлаач, археологич мэргэжлээр төгссөн. Одоо Өвөр Монголын Их Сургуульд докторантурт суралцаж байна.
До.Болдхуяг 2000 онд "Миний жаахан Амбуунаа", 2005 онд "Чинад нууцхан сэтгэл", 2007 онд "Эсэруагийн охины хоолойн чимэг" 2010 онд "Хундага сарны онгод" 2011 онд "Мянган оны хойно(монгол бичгээр)" шүлгийн түүвэр хэвлүүлсэн.
e-mail: (do.boldkhuyag@yahoo.com)
Тайж Дамдин овогт Агваанжамбын Батсайхан Завхан аймгийн Яруу суманд төрсөн. 2004-2008 онд "МОНГОЛ УЛСЫН ИХ СУРГУУЛЬ"-г Антропологич /Хүн судлаач/ мэргэжлээр.
2009-2013 онд "ӨВӨР МОНГОЛЫН ИХ СУРГУУЛЬ"-н Түүхийн салбарт магистрантурт суралцаж байна.
2008 онд "СЭТГЭЛИЙН ГОРХИОР НАВЧИС ХӨВНӨ" нэртэй шүлгийн анхны түүврээ хэвлүүлсэн.
"World Haiku-2011" номонд "Хайку" бүтээл нь эх хэлээрээ болон анли, япон хэлээр хэвлэгдсэн.
E-mail хаяг: (Saihanaa_1240@yahoo.com
